Utarbeidet 16.11.2015 av Arbeids- og velferdsdirektoratet, Tjenesteavdelingen, Tiltaksseksjonen
§§ 16 og 17 i Arbeidsmarkedslovens bestemmelser om saksbehandlingsregler for arbeidsmarkedstiltak (lovtekst):
§ 16. Begrepene part og enkeltvedtak i visse saker
Flere som har behov for eller ønsker den samme tjenesten, regnes ikke som parter i samme sak, og kan ikke klage over at en annen har fått tjenesten.
Arbeids- og velferdsetatens avgjørelser overfor en tiltaksarrangør om etablering av en tiltaksplass regnes ikke som enkeltvedtak etter forvaltningsloven. Det samme gjelder for avgjørelser som arbeidsgiver treffer på vegne av Arbeids- og velferdsetaten om inntak på arbeidsmarkedstiltak eller opphør av tiltaksforholdet.
§ 17. Klage
Enkeltvedtak etter loven kan påklages til nærmeste overordnede organ eller til det organ som Arbeids- og velferdsdirektoratet bestemmer.
Fristen for å klage over enkeltvedtak er seks uker fra det tidspunkt underretning om vedtaket er kommet fram til vedkommende part. Klage settes fram for det felles lokale kontoret i arbeids- og velferdsforvaltningen der klageren bor eller oppholder seg, med mindre Arbeids- og velferdsdirektoratet bestemmer noe annet. For Arbeids- og velferdsetatens tildeling av tiltaksplass hos en arbeidsgiver gjelder likevel tre ukers klagefrist fra det tidspunkt underretning om vedtaket er kommet fram til arbeidssøker.
Brukere som får tjenester fra Arbeids- og velferdsetaten har partsrettigheter etter forvaltningsloven, men rettighetene er begrenset til å gjelde egen sak. Se nærmere om dette i Ot.prp. nr. 62 (2003-2004) kapittel 7.
Forvaltningsloven skal sikre at forvaltningen ivaretar brukernes velferdsbehov på en forsvarlig måte. Den som kan bli berørt av en avgjørelse, skal føle seg trygg på at saksbehandlingen skjer på en rettferdig og riktig måte og at forvaltningen ikke misbruker sin vurderingsfrihet, jf. «myndighetsmisbrukslæren» som gjerne knyttes til forbudet mot å ta utenforliggende hensyn, vilkårlighet, grovt urimelige avgjørelser og forskjellsbehandling. De forvaltningsrettslige kravene medvirker til økt likebehandling av brukere som vurderes for arbeidsmarkedstiltak.
Arbeids- og velferdsetatens utvelgelse av brukere som er aktuelle for et konkret arbeidsmarkedstiltak faller innenfor forvaltningslovens definisjon av et enkeltvedtak.
Sivilombudsmannen har i en uttalelse 10.03.2014 poengtert at forvaltningslovens definisjon av et enkeltvedtak innebærer at saksbehandlingsreglene i forvaltningsloven kapittel IV til VI, §§ 16 til 36, også får anvendelse i saker som gjelder avslag på og stans i arbeidsrettede tiltak. Bestemmelsene om blant annet partsinnsyn, skriftlighet, begrunnelse, klagerett og dekning av sakskostnader skal derfor følges i disse sakene.
Dette innebærer blant annet at NAVs brukere kan klage på avgjørelser om tildeling av et arbeidsmarkedstiltak ved:
Arbeids- og velferdsetatens avgjørelser ovenfor tiltaksarrangør anses ikke som enkeltvedtak etter forvaltningsloven. Det samme gjelder avgjørelser som arbeidsgivere treffer på vegne av Arbeids- og velferdsetaten om inntak eller opphør av tiltak.
Ingen enkeltpersoner har rett til å få et arbeidsmarkedstiltak, men bestemt grupper er prioritert for tiltak som et ledd i den politikk som er ført overfor disse gruppene. Det enkelte NAV kontor har myndighet til å vurdere om en enkeltperson skal tildeles et bestemt arbeidsmarkedstiltak, eller om en person har behov for spesielle typer tiltak.
Dersom Arbeids- og velferdsetaten har vurdert om en bruker er aktuell for arbeidsmarkedstiltak eller ikke, har vedkommende rett til et vedtak om dette. Det gis skriftlige vedtak til alle brukere som blir tildelt et arbeidsmarkedstiltak. Brukere som fremsetter et ønske om et tiltak, men ikke blir tildelt dette tiltaket, kan etterspørre en begrunnelse og har rett til å få et skriftlig vedtak med begrunnelse fra Arbeids- og velferdsetaten.
For følgende tiltak gjelder særlige regler som fremgår i punkt 4.3:
Når Arbeids- og velferdsetaten tildelt tiltak regnes berørt bruker som part i saken etter forvaltningsloven og får derfor partsrettigheter i egen sak. Det innebærer blant annet rett til partsinnsyn i saken, rett til begrunnelse for tildelingen av arbeidsmarkedstiltak, samt rett til å klage på avgjørelsen.
Arbeids- og velferdsetatens saksbehandling ved tildeling av arbeidsmarkedstiltak må gjøres i samsvar med forvaltningslovens regler om saksforberedelse og utforming av enkeltvedtak. Det vises her til forvaltningsloven og tilhørende rundskriv for nærmere angivelse av reglene.
Forvaltningslovens regler innebærer blant annet at en bruker skal være kjent med at han/hun vurderes som aktuell til et tiltak, slik at vedkommende har anledning til å uttale seg før vedtak fattes. Avgjørelsen skal alltid begrunnes skriftlig.
Ved tildeling av tiltaksplass gis skriftlig vedtak med begrunnelse til bruker.
I øvrige tilfeller skal NAV opplyse bruker om at arbeidsmarkedstiltak ikke vil bli tildelt. Bruker må få veiledning om klageadgang, klagefrist, og den nærmere framgangsmåte ved klage, samt retten til å se sakens dokumenter. NAV skal også informere bruker om at han/hun har anledning til å etterspørre en begrunnelse for hvorfor han/hun ikke er aktuell for tiltak.
I den skriftlige begrunnelsen skal det fremgå de faktiske forhold som avgjørelsen bygger på, samt hvilke hovedhensyn som har vært avgjørende.
For tildeling av plass på Arbeidsmarkedsopplæring (AMO) gjelder unntak fra forvaltningslovens regler om begrunnelse og klageadgang i forskrift av 15. desember 2006, kapittel 8, (Forvaltningslovforskriften) §§ 21 og 33. Det er ikke klagerett i saker som gjelder opptak til disse tiltakene, hverken for tiltak som en bruker er tildelt eller ikke tildelt. Unntaket er først og fremst begrunnet i at avgjørelser om opptak til AMO er masseavgjørelser med mange vedtak per år og en klageadgang ville vært administrativt uhåndterlig.
Arbeids- og velferdsetaten legger tilsvarende unntak til grunn for tiltaket jobbklubb, da dette tiltaket har et stort omfang, gjelder svært mange brukere per år, og administreres tilsvarende som AMO.
Vedtaket skal være skriftlig og underskrives av den saksbehandler som har fattet vedtaket.
Ved tildelt tiltak fremgår begrunnelse av vedtaksbrevet. For brukere som ikke har fått tildelt tiltak kan begrunnelse gis i ettertid dersom brukeren ønsker dette jf. forvaltningsloven § 24 annet ledd. Det er viktig at begrunnelse blir gitt skriftlig, da denne skal legges til grunn for en ny vurdering av NAV kontoret ved en eventuell klage.
Arbeids- og velferdsetaten gir rutinemessig ikke skriftlige vedtak ved tiltak som ikke blir tildelt. Brukers ønsker om arbeidsmarkedstiltak som fremsettes for Arbeids- og velferdsetaten skal alltid dokumenteres. Hvis Arbeids- og velferdsetaten ikke tildeler et tiltak i tråd med brukers fremsatte ønsker skal begrunnelse dokumenteres skriftlig. Bruker skal kunne etterspørre begrunnelse og få et skriftlig vedtak med begrunnelse for hvorfor det ikke er tildelt et tiltak.
Vedtaket skal tydelig vise hvilket arbeidsmarkedstiltak brukeren er tildelt og hvilke forutsetninger som gjelder for den enkelte tiltaksvariant.
Brukers klageadgang gjelder med klagefrist på 6 uker etter at vedtak er mottatt. Klagefrist er i Arbeidsmarkedslovens § 17, annet ledd satt til 3 uker for tildelt tiltaksplass hos arbeidsgiver. Begrunnelsen for dette er å unngå situasjoner der arbeidsgiver ansetter en person som senere får medhold i en klage om at vedkommende ikke har plikt til å delta på tiltaket. Dette er situasjoner som oppstår svært sjelden. Av praktiske hensyn legger Arbeids- og velferdsetaten derfor til grunn en klagefrist på 6 uker for alle vedtak om arbeidsmarkedstiltak. Vedtaket gir informasjon om klageadgang. Bruker skal også få vedlagt en egen orientering om klageprosedyre.
I tilfeller hvor NAV muntlig opplyser bruker om at tiltaket ikke blir tildelt, løper klagefristen fra tidspunktet bruker ble opplyst. Tidspunktet må derfor fremgå av et notat.
I vedtak om tiltak skal det gis informasjon om at Arbeids- og velferdsetaten tar forbehold om å omgjøre vedtaket om utvelgelse til arbeidsmarkedstiltak, om tiltaket ikke lenger betraktes som hensiktsmessig. Det innebærer at om forhold på arbeidsmarkedet, forhold ved brukeren selv, ventetiden på tiltak eller budsjettsituasjonen endres, kan Arbeids- og velferdsetaten omgjøre vedtak om at brukeren er aktuell for et konkret tiltak.
Brukere skal underrettes om vedtaket så snart som mulig, dvs på det tidspunkt bruker blir tildelt det aktuelle tiltaket. NAV gir kun samtidig skriftlig underretning om vedtak på tiltak som er innvilget, jf. forvaltningslovens § 27.
Brukere som ikke blir tildelt tiltak skal underrettes muntlig. Underretningen må dokumentertes skriftlig i et notat.
I tilfeller hvor bruker ikke har fått tildelt et tiltak og etterspør et skriftlig vedtak med begrunnelse, skal dette gis snarest mulig.
Vedtak arkiveres elektronisk i Gosys i brukers oppfølgingssak, etter gjeldene arkivrutiner for arbeidsmarkedstiltak.
Bruker som påklager et vedtak om arbeidsmarkedstiltak, må likevel innrette seg etter avgjørelsen ved å møte på tiltaket. Se likevel forvaltningsloven § 42 som kan komme til anvendelse i særlige tilfelle. Plikten til å møte faller først bort når brukeren eventuelt får medhold i klagen. Brukere som mottar økonomiske ytelser fra Arbeids- og velferdsetaten, kan få stans i disse dersom de ikke møter.
I utgangspunktet innebærer det å være aktuell for et konkret tiltak at bruker får vedtak om å delta på tiltaket. Det vil si at Arbeids- og velferdsetaten i dialog med bruker har gjort en faglig vurdering om at tiltaket er nødvendig og hensiktsmessig for å få jobb. Samtidig sier Arbeids- og velferdsetaten at noen forutsetninger må være oppfylt, som f.eks godkjennelse av arbeidsgiver når man får vedtak om lønnstilskudd.
Arena setter ingen begrensninger vedrørende antall vedtak som fattes. Flere tiltak kan anses som hensiktsmessig og nødvendig på samme tidspunkt for å ivareta brukerens interesser. Det kan f.eks. være aktuelt ved innsøk til tiltak i skjermede virksomheter som kan ha ventetid. Om en bruker er aktuelle for flere skjermede tiltak vil de øvrige vedtak opphøre ved oppstart på et annet tiltak.