Utarbeidet av Arbeids- og velferdsdirektoratet 4.4.2014
Endret 14.12.2015, se overskriften:
0.2 Konvensjonens oppbygging og innhold, underoverskrift "Avdeling III - Særskilte bestemmelser om retten til ytelser"
[Endret 5/15]
Konvensjonen ble undertegnet 12. juni 2012 og trer i kraft 1. mai 2014. Fra samme dato oppheves Nordisk konvensjon om trygd av 18. august 2003. Med virkning fra 1. mai 2015 er konvensjonen utvidet til også å gjelde for Færøyene og Grønland.
Alle de nordiske land er EØS-land og skal anvende de europeiske trygdekoordineringsreglene. Disse reglene er gjenstand for løpende utvikling, og tolkningen av dem endres og utdypes ved avgjørelser i EU og EU-domstolen. Ved å inngå den nordiske konvensjonen ønsker man å sikre at reguleringen av internordiske trygdespørsmål i framtida ikke kommer i konflikt med de europeiske reglene om koordinering av trygderettigheter. Konvensjonen bygger derfor på prinsippene i forordning (EF) 883/2004.
Etter artikkel 4 i konvensjonen utvides anvendelsen av forordning 883/2004 og 987/2009 til å gjelde for alle personer som er omfattet av konvensjonen og som er bosatt i et nordisk land. Hvilke personer konvensjonen gjelder for er definert i artikkel 3. Det at anvendelsen av forordningene er utvidet, er av særlig betydning for Danmark, Island og Norge som, i motsetning til Finland og Sverige, ikke anvender forordning 859/2003 om utvidelse av de europeiske koordineringsreglene til også å gjelde for tredjelandsborgere. Gjennom den nordiske konvensjonen reguleres trygdeforholdet for alle personer som arbeider, bor eller oppholder seg i Norden, fra og med 1. mai 2015 inklusive Grønland og Færøyene, av EØS-avtalens trygdebestemmelser, se forordning (EF) 883/2004 og 987/2009 og rundskrivene under hovednummer 45.
Hva gjelder personkretsen, er det i konvensjonens artikkel 3 nr. 3 tatt inn en reservasjon for Danmarks vedkommende. I forhold til Danmark kommer forordningens regler om
ikke til anvendelse i saker som gjelder tredjelandsborgere. I slike saker anvendes nasjonal lovgivning fra dansk side. Reservasjonen knyttet til familieytelser og arbeidsløse gjelder bare for Danmark. Reservasjonen knyttet til konvensjonens bestemmelser om grunnpensjon gjelder bare for Danmark, Færøyene og Grønland. Reservasjonen får ikke noen betydning for hvordan de øvrige nordiske land anvender forordningene innen Norden.
Konvensjonen gir direkte anvisning på at reglene i forordning 883/2004 som hovedregel skal brukes overfor alle som bor eller arbeider innen Norden, også ikke-yrkesaktive nordiske statsborgere og bosatte i Norden som er statsborgere av land utenfor EØS, jf. artikkel 3 og 4 i konvensjonen.
Gjennom henvisningene til forordningen omfatter konvensjonen helsetjenester, kontantytelser ved sykdom, svangerskap og fødsel eller adopsjon, ytelser ved uførhet, alder og til gjenlevende, ytelser ved yrkesskade og arbeidsløshet, barnetrygd og kontantstøtte, jf. konvensjonens artikkel 2.
Den nordiske særreglene om rett til dekning av merutgifter til hjemreise er videreført, se artikkel 7 i konvensjonen.
Alle de nordiske land er EØS-land og skal anvende de europeiske trygdekoordineringsreglene. Disse reglene er gjenstand for løpende utvikling, og tolkningen av dem endres og utdypes ved avgjørelser i EU og EU-domstolen. Ved å inngå den nordiske konvensjonen ønsker man å sikre at reguleringen av internordiske trygdespørsmål i framtida ikke kommer i konflikt med de europeiske reglene om koordinering av trygderettigheter. Konvensjonen bygger derfor på prinsippene i forordning (EF) 883/2004.
Konvensjonen er delt inn i fire avdelinger. De to første delene inneholder alminnelige bestemmelser og regler om hvilket lands lovgivning en person skal være omfattet av.
Den tredje avdelingen har særskilte bestemmelser på enkelte stønadsområder. Fjerde del inneholder generelle bestemmelser blant annet samarbeid mellom partene og om avkall på refusjon av utgifter til naturalytelser ved sykdom mv., samt regler om omregning av grunnpensjoner som fortsatt utbetales etter den nordiske konvensjonen av 5. mars 1981.
Den fjerde avdelingen har også bestemmelser om undertegning, ratifikasjon og ikrafttredelse.
Av bestemmelsene i Avdeling I framgår det at konvensjonen omfatter de samme typer av ytelser/stønader som forordning 883/2004, jf. konvensjonens artikkel 2.
Konvensjonen omfatter de personer som forordning (EF) 883/2004 gjelder for, jf. konvensjonens artikkel 3.
I tillegg gjelder konvensjonen for personer som forordningen ikke gjelder for, men som er eller har vært omfattet av trygdelovgivningen i et nordisk land samt disses familiemedlemmer og etterlatte.
Konvensjonen stiller ikke krav til at en person skal være statsborger av et nordisk land. Også statsborgere fra land utenfor Norden eller utenfor EU er omfattet. Konvensjonen stiller heller ikke krav til at personen skal være yrkesaktiv.
Denne avdelingen må leses i lys av hensikten med konvensjonen. Konvensjonen har ikke egne, uttrykkelige bestemmelser om hvilket lands lovgivning som skal anvendes. Hensikten med konvensjonen, slik det klart fremgår av de innledende betraktningene (preambelen) og av konvensjonens artikkel 2, 3 og 4, er å anvende forordning (EF) 8823/2004 for alle som er omfattet av lovgivningen i et nordisk land. Konsekvensen blir at det er forordningens lovvalgsregler som skal anvendes for alle som er omfattet av konvensjonens personkrets.
I konvensjonens artikkel 4 er forordning 883/2004 avdeling II og 987/2009 avdeling III gitt anvendelse for personer som er statsborgere av et land utenfor EU/EØS, og som er bosatt i et nordisk land. Et av hovedformålene med konvensjonen er nettopp at de samme lovvalgsregler skal gjelde for alle som bor og arbeider i Norden.
Artikkel 6 i konvensjonen gjør et unntak fra prinsippet i forordningen, idet arbeid på et nordisk lands kontinentalsokkel likestilles med arbeid i vedkommende land. For Norges del gjør denne bestemmelsen ingen vesentlige unntak fra folketrygdloven. Folketrygdlovens regler for personer som arbeider på den norske delen av kontinentalsokkelen er omtalt i rundskrivet til folketrygdloven §§ 2‑2 og 2‑4.
[Endret 12/15]
Konvensjonens artikkel 4 slår fast at anvendelsen av forordning 883/2004 og 987/2009 utvides til å gjelder for alle personer som er omfattet av konvensjonen og som er bosatt i et nordisk land. Dette innebærer at forordningene skal legges til grunn ved avgjørelsen av om det foreligger rett til en ytelse og ved beregning av ytelsen.
For pensjoner som har opptjent pensjonsrettigheter i flere nordiske land, betyr dette at både grunnpensjon/garantipensjon og tilleggspensjon skal beregnes og utbetales fra hvert land i forhold til vedkommendes opptjening i de respektive land. Spesielt hva gjelder grunn-/garantipensjon er dette slått fast i artikkel 8 som bestemmer at en person som er bosatt i et EØS-land, er berettiget til grunnpensjon som er opptjent i et nordisk land på samme vilkår som etter forordningen eller som følger av konvensjonen. Bestemmelsen er ikke bare en regel om utbetaling av pensjon utenfor Norden, men også en regel om at det er forordningens beregningsregler som skal legges til grunn.
For mer detaljerte beskrivelser av reglene om pensjoner og de øvrige ytelsene som omtales i konvensjonens Avdeling III viser vi til de enkelte fagrundskrivene under hovednummer 41..
I denne avdelingen finner vi administrative bestemmelser, blant annet om avkall på refusjon av utgifter til sykebehandling og arbeidsløshet. Her er også regler om samarbeid mellom landene, overgangsregler for omregning og utbetaling av ytelser m.m.
Til konvensjonen er det utarbeidet en administrasjonsavtale. Den ble undertegnet samtidig med konvensjon og trer i kraft samtidig med denne.
Administrasjonsavtalen inneholder bestemmelser av mer praktisk karakter om hvordan konvensjonens regler skal gjennomføres. Videre er det utarbeidet seks vedlegg.
Vedlegg 1 beskriver de grunn- og tilleggspensjonsordninger og de pensjonsytelser som er omfattet av konvensjonen.
Vedlegg 2 angir at listen over pensjonsytelser og listen over forbindelsesorganene skal publiseres på den nordiske trygdeportalen.
Vedlegg 3 gir en orientering om betydningen av de særskilte regler som gjelder for Danmark vedrørende konvensjonens personkrets i artikkel 3 nr. 3 i konvensjonen.
Vedlegg 4 inneholder en liste over forbndelsesorganene og andre organer som er gitt oppgaver i henhold til konvensjonen.
Vedlegg 5 gir en nærmere beskrivelse av fremgangsmåten ved bruk av blankett E126/SED S067 for refusjon av utgifter til naturalytelser.
Vedlegg 6 angir hvilke dokumenter som skal benyttes ved gjennomføring av konvensjonen og administrasjonsavtalen.
Vedleggene er i sin helhet tatt inn under hovednummer 41.
Det er ikke utarbeidet særskilte kommentarer til administrasjonsavtalen, men bestemmelsene i denne er kommentert i tilknytning til de relevante bestemmelsene i konvensjonen.