Sist endret 28.04.2014 av Arbeids- og velferdsdirektoratet, Ytelsesavdelingen, Regelverkskontoret jf overskriften:
1.2 EØS-avtalen
EØS-avtalen som Norge har inngått med EU, sikrer bl.a at norske statsborgere har like rettigheter som EU-borgere med hensyn til fri flyt av arbeidskraft mellom EU- og EØS-land, og arbeidsledige rett til å beholde dagpengene i en begrenset periode under arbeidssøking i EU- og EØS-land. Avtalen omfatter også rett til overføring av dagpenger som er opptjent i et EØS-land til utløsning i et annet EØS-land
[Endret 6/12]
Etter inngåelse av EØS-avtalen, har vi følgende kilder som regulerer spørsmål vedrørende overføring av dagpenger som er opptjent i et EØS-land til utløsning i et annet EØS-land:
[Endret 6/12, 4/14]
EØS-avtalen skal bl.a. sikre fri bevegelighet av arbeidstakere mellom EØS-land. Ett av formålene er å gjøre det lettere for arbeidssøkere å flytte fra et land til et annet innenfor EØS-området uten å miste retten til dagpenger.
Avtalen gjelder Belgia, Danmark, Finland, Frankrike, Hellas, Irland, Island, Italia, Liechtenstein, Luxembourg, Nederland, Norge, Portugal, Spania, Storbritannia, Sverige, Tyskland, og Østerrike, Estland, Kypros, Latvia, Litauen, Malta, Polen, Slovakia, Slovenia, Tsjekkia og Ungarn, Bulgaria, Romania og Kroatia.
I tillegg er også følgende områder og oversjøiske territorier omfattet av EØS-avtalen: Azorene, Balearene (Mallorca og Ibiza), Ceuta, Fransk Guyana, Gibraltar, Guadeloupe, Hebridene, Kanariøyene, Madeira, Martinique, Melilla og Réunion
Svalbard, Færøyene og Grønland er ikke omfattet av EØS-avtalen.
Sveits har inngått avtale med EØS om fri flyt av arbeidskraft. Sveitsiske borgere skal behandles på samme måte som EØS-borgere med hensyn til arbeidssøking og dagpenger.
1.2.1 Grunnforordning 883/2004
Grunnforordningen er en del av EØS-avtalen. Forordningen gjelder som norsk lov, og går foran folketrygdloven hvis det er motstrid.
Den inneholder regler om:
Nordisk konvensjon om trygd
gjelder mellom Danmark, Finland, Island, Færøyene, Norge, Sverige, Grønland, Åland og Svalbard.
Konvensjonen utvider anvendelsen av forordningen og gjennomføringsforordningen til alle personer, det vil si også statsborgere av land utenfor EØS, som er bosatt i et nordisk land. Det er utarbeidet en ny nordisk konvensjon som medfører at reglene i forordning 883/2004 skal omfatte tredjelandsborgere som beveger seg mellom de nordiske land. Denne konvensjonen er ennå ikke trådt i kraft. Inntil så skjer gjelder den nordiske konvensjonen av 18. august 2003. Dette innebærer at reglene i 1408/71 fortsatt får anvendelse for tredjelandsborgere innenfor Norden. Konvensjonsteksten og rundskrivet til denne er tatt inn i hovednummer 41.
Trygdeavtale Norge – Østerrike
Trygdeavtale Norge - Nederland
Trygdeavtale Sveits og EØS
Det følger av artikkel 8 i forordning 883/2004 at den, ved motstrid, går foran andre trygdeavtaler som er inngått mellom medlemslandene.
Svalbard er ikke omfattet av EØS-avtalen, men omfattes av Nordisk konvensjon. Derfor kan opptjente trygderettigheter overføres fra Svalbard til et annet land innen Norden, men ikke til et land utenfor Norden.
I henhold til lang forvaltningspraksis, kan man ikke reise som arbeidssøker til Svalbard, man må ha ordnet med arbeid før man reiser dit.
Grunnforordning 883/2004, artikkel 2
2.1.1 Dagpenger
Forordningens regler om dagpenger gjelder følgende personer:
Familiemedlemmer omfattes bare av reglene om arbeidsledighetstrygd hvis de selv er statsborgere i et EØS-land og har vært omfattet av dagpengereglene i ett eller flere medlemsland. Gjenlevende familiemedlemmer er imidlertid omfattet av forordningen selv om de ikke er statsborgere av et EØS-land.
Forordning 1231/2010 utvider personkretsen til å gjelde tredjelandsborgere. Dette gjelder imidlertid ikke for EØS-landene.
[Endret 6/12]
Utlendingsloven §§ 110 flg.
Utlendingsforskriften kapittel 19
Utlendinger som omfattes av EØS-avtalen, kan uten særskilt tillatelse reise inn i Norge og ta opphold her i inntil tre måneder, eller inntil seks måneder hvis vedkommende er aktiv arbeidssøker. Opphold av ett døgns varighet utenfor Norges grenser, fornyer adgangen til å være arbeidssøker i Norge med nye 6 måneder.
Utlendinger som omfattes av EØS-avtalen og som søker arbeid eller har arbeid her ut over sammenhengende seks måneder, trenger fom 1.10.2009 ikke lenger søke om oppholdstillatelse, men må registrere seg hos politiet ved ankomst. Politiet vil da utstede registreringsbevis i stedet for oppholdstillatelse.
Registreringsbeviset gjelder for en ubegrenset periode og trenger derfor ikke å fornyes.
Utlendinger som arbeider her og som hovedregel returnerer til bopel på annet EØS-lands område minst en gang i uken, skal melde seg for politiet innen en uke etter at arbeidet er tiltrådt.
For nordiske statsborgere kreves ikke oppholdsrett.
For mer informasjon om oppholdsrett for EØS-borgere, se http://www.udi.no/.
Utenlandske arbeidssøkere kan vurderes for arbeidsrettede tiltak dersom de har lovlig opphold i Norge, jf. lov om arbeidsmarkedstjenester § 2. Det er ikke krav om permanent oppholdstillatelse, varig opphold (tidligere bosettingstillatelse) eller opptjente dagpengerettigheter for å vurderes for et arbeidsrettet tiltak. Med utenlandske arbeidssøkere menes både nordiske borgere, EØS-borgere og tredjelandsborgere.
Rfo 883/2004 artikkel 11, 12, 13, 14, 15 og 16.
Lovvalgsreglene regulerer i hvilket land vedkommende skal være forsikret eller trygdet og bestemmer hvilket lands lovgivning som skal anvendes i det enkelte tilfelle.
Som hovedregel skal personer som utfører arbeid i et EØS-land være omfattet av sysselsettingslandets (trygde-)lovgivning og være medlem av trygde- eller forsikringssystemet som gjelder der.
Etter grunnforordning 883/2004 kan vedkommende kun være medlem i et land.
Har vedkommende vært eller er ansatt om bord på skip, skal han/hun som hovedregel være omfattet av trygde-/forsikringssystemet i det landet hvor skipet er registrert. Ansatte om bord på NIS-registrerte skip (Norsk Internasjonalt Skipsregister), er som hovedregel medlem i folketrygden. Hotell- og restaurantansatte på turistskip registrert i NIS er ikke medlemmer i folketrygden og kan heller ikke søke om frivillig medlemskap.Jfr folketrygdloven § 2-12
Se midlertidig unntak for polske, latviske og rumenske sjøfolk på NIS-registrerte skip i Rettskildene – Rundskriv til Hovednummer 45 – Kapittel 2 – Regler om medlemskap og om hvilket lands lovgivning som skal anvendes, punkt 2.7.7 og 2.71.8.
Arbeidstakere som er utsendt av bedriften sin for å arbeide i et annet land enn bedriftens hjemland, anses som hovedregel for å være omfattet av trygde-/forsikringssystemet i landet han/hun reiste ut fra.
I tillegg finnes det særlige lovvalgregler for:
Spørsmål om lovvalgsreglene kan tas opp med NAV Internasjonalt.
Grunnforordning 883/2004 kapittel 6.
EØS-forskriften av 4. desember 1992 nr 884
En dagpengemottaker som ønsker å søke arbeid i et annet EØS-land, kan beholde dagpengene i inntil tre måneder dersom vilkårene i bestemmelsen er oppfylt (eksportprinsippet), se punkt 6 og 7. Noen land kan utvide denne eksportperioden til 6 måneder, men for Norge gjelder 3 måneders regelen.
Trygde- og arbeidsperioder som er opptjent i ett EØS-land, kan på visse vilkår overføres til et annet EØS-land (sammenleggingsprinsippet), se punkt 4.
Det gjelder særlige regler for hvor søknad om dagpenger kan fremsettes for personer som under sitt siste arbeidsforhold bodde i ett land og arbeidet i et annet (grensearbeidere) se punkt 5.
Det er utarbeidet standard blankettsystem (SED-er og portable dokumenter) som skal benyttes ved overføring av opptjente rettigheter mellom land som omfattes av de ulike avtaler. Det enkelte medlemsland skal benytte blanketten på sitt språk.
A. SED skal tas i bruk på følgende områder:
Dagpenger (U-SED)
Lovvalg (A-SED)
Horisontalt (H-SED)
Tilbakebetaling/tilbakekreving (R-SED)
Kontantstøtte (F-SED)
Barnetrygd (F-SED)
B. Følgende områder skal fortsette med E-blanketter i en overgangsperiode.
Pensjon, inkl. uførepensjon (P-SED)
Sykepenger (S-SED)
Foreldrepenger (S-SED)
AAP (S-SED)
Yrkessykdom og yrkesskade (DA-SED)
Oversikt over SED-serien og N301
SED U002/PD U1 Overføring av rettigheter opptjent i et EØS-land for bruk ved søknad om stønad ved arbeidsledighet i et annet
EØS-land.
.
N301 Skal brukes ved administrasjon av Nordisk konvensjon, se Hovednr 45 – vedlegg 4 til Administrativ avtale til Nordisk
konvensjon om trygd. Blanketten skal brukes ved søknad om å overføre dagpengerettigheter opptjent i ett nordisk land til et
annet nordisk land.
SED U006 Til bruk for beregning av barnetillegg for den arbeidslediges barn som er bosatt i et annet EØS-land.
SED U008/PD U2 Til bruk ved eksport av ytelser under arbeidssøking i inntil 3 måneder i et annet EØS land.
SED U009 skal mottakerlandet sende til hjemlandet når arbeidssøker har meldt seg til mottakerlandet innen 7 dager etter ankomst.
Nærmere oversikt over SED-ene finnes i retningslinjene for bruk av SED-er, flyter og portable dokumentene U1, U2 og U3 på
dagpengeområdet.
Sammenleggingsprinsippet
Grunnforordning 883/2004 artikkel 61
EØS-forskriften
Arbeidstakere som flytter mellom EØS-land, kan få overført rettigheter opptjent i ett EØS-land til et annet EØS-land. Det finnes to ulike skjemaer i denne forbindelse. Det kan enten brukes SED U002 som sendes fra institusjon til institusjon eller det kan brukes et portabelt dokument PD U1 som arbeidssøker selv får utstedt og har med seg til arbeidsmyndighetene.
• U002/PD U1
Brukes for overføring av rettigheter til og fra EØS-land for arbeidstakere som er statsborgere i et EØS-land og for statsløse
og flyktninger som har opptjent rettigheter i et EØS-land.
• N301 Hva som gjelder for Norden
Skal brukes ved administrasjon av Nordisk konvensjon, se Hovednr 45 – vedlegg 4 til Administrativ avtale til Nordisk konvensjon
om trygd. Blanketten skal brukes ved søknad om å overføre dagpengerettigheter opptjent i ett nordisk land til et annet nordisk
land for eksempel i de tilfeller der søker er tredjelandsborger eller i tilfeller der søker har arbeidet på Svalbard..
Det er arbeidskraftmyndighetene eller A-kassene i de ulike EØS-landene hvor arbeidstakeren har hatt arbeid, som utsteder skjemaet.
Dagpengerettigheter opptjent i ett EØS-land kan overføres og utløses i et annet EØS-land, eventuelt også legges sammen med opptjente rettigheter i tilflyttingslandet. Det er en forutsetning at alle vilkårene er oppfylt:
• Medlemskap i allmenn trygdeordning
Grunnforordning 883/2004 art 61 pkt 1
Vedkommende må ha vært medlem av en allmenn trygdeordning som ville ha gitt rett til dagpenger under arbeidsløshet i det landet
hvor rettighetene er opptjent, i den perioden som søkes overført.
F.eks kan både perioder med medlemskap i en arbeidsløshetskasse (A-kasse) og rett til såkalt grunnstønad fra AMS (Finland
og Sverige), overføres og tas i betraktning som grunnlag for dagpenger. Andre EØS-land kan ha andre former for tilknytning/medlemskap.
Arbeidstakeren må selv undersøke hvordan man blir omfattet av dagpengeordningen i arbeidslandet.
• Rett til samme type ytelser
Grunnforordningen 883/2004 art 61 pkt 1
Opparbeidede rettigheter som søkes overført, må gi rett til samme type ytelse både i det landet ytelsen er opparbeidet og
i det landet ytelsen ønskes utløst.
F.eks kan arbeidsperioder som selvstendig næringsdrivende i andre EØS-land ikke overføres til utløsning i Norge fordi selvstendig
næringsinntekt ikke gir rett til dagpenger her, selv om de ville ha gitt rett til dagpenger i det EØS-landet de er opptjent.
• Arbeidskravet i EØS-forskriften § 2-1 ble opphevet 12 oktober 2011. Se mer under punkt 4.3.
Det er likevel slik at vedkommende må ha utført arbeid i Norge før søknad om dagpenger fremsettes. Det må være et arbeidsforhold,
med en arbeidskontrakt, og eventuelt en sluttattest som må dokumenteres til NAV.
Vær oppmerksom på at et eventuelt arbeidskrav er ulikt fra land til land. Vedkommende må selv undersøke hvilket arbeidskrav
som stilles i det landet han/hun søker om overføring av stønadsrettigheter til.
4.3.1 Hovedregler
For å få utløst overførte rettigheter i Norge, må søkeren fylle hovedkravene for rett til dagpenger etter ftrl kapitel 4 og
EØS-forskriften, jf de generelle vilkårene under pkt 4.2 andre kulepunkt. EØS-borgere kan fylle minstekravet til dagpenger
ved å bruke reglene om sammenlegging av arbeidsperioder, se punkt 4.3.4.
Søkeren må ha utført arbeid i Norge før søknad om dagpenger fremsettes.
Det må i hvert enkelt tilfelle vurderes om folketrygdloven §§ 4-10 og 4-20 kommer til anvendelse. Ønske om å flytte til/tilbake til Norge anses ikke alene som rimelig grunn til å si opp et arbeid i utlandet.
4.3.2 Arbeidsledighet må ha oppstått i Norge
For at dagpengerettigheter opptjent i et annet EØS-land skal kunne gi rett til eller kunne utløse dagpenger i Norge, må stønadssøker
først ha hatt en tilknytning til arbeidslivet i Norge. Det vil si at vedkommende må ha arbeidet og betalt skatt som arbeidstaker
her i landet, og vært medlem av folketrygden med opparbeiding av rett til dagpenger.
Kravet om at arbeidsledighet må ha oppstått i Norge gjelder også for norske statsborgere som har arbeidet i et annet EØS-land, med unntak for grensearbeidere med Norge som bostedsland.
For personer som oppebærer trygdeytelser fra hjemlandet, f.eks dagpenge , sykepenger og fødselspenger, skal fristen for å oppfylle kravet om at arbeidsledighet må ha oppstått i Norge begynne å løpe fra det tidspunktet de ikke lenger er omfattet av hjemlandets ytelser.
4.3.3 Unntak fra kravet om at arbeidsledighet må ha oppstått i Norge.
(EØS-forskriften § 2-2 er også opphevet den 12 oktober 2011, da denne bestemmelsen er formulert som et unntak fra forskriftens
§ 2-1.)
Norge er gjennom Nordisk trygdekonvensjon fortsatt forpliktet til å ha særregler om opptjening og overføring av trygderettigheter innen Norden.
Personer som har opparbeidet rett til eller har mottatt dagpenger i Norge i løpet av de siste 5 årene før søknad om dagpenger, kan få overført dagpengerettigheter opptjent i et annet nordisk land uten at arbeidsledigheten er oppstått I Norge. Jf Nordisk konvensjon om trygd artikkel 12.
Det samme gjelder for norske borgere som vender tilbake etter å ha arbeidet i Sveits..
Forutsetningen er at vedkommende melder seg som arbeidssøker hos NAV kontoret innen 8 uker etter tilbakeflytting til Norge.
Personer som flytter fra ett EØS-land til ektefelle som bor i et annet EØS-land, i løpet av sitt siste arbeidsforhold, kan få utløst dagpengerettigheter ved arbeidsløshet uten at arbeidsledigheten er oppstått i Norge.. For ektefelle som flytter til Norge, må forholdet likevel vurderes i forhold til folketrygdloven §§ 4-10 og 4-20.
Ektefeller/samboere som flytter sammen fra ett EØS-land til Norge, fordi Norge er hans eller hennes hjemland, anses ikke å omfattes av unntaket.
Personer som har bodd og arbeidet i Norge for utenlandsk arbeidsgiver, som utsendt arbeidstaker, men som ønsker å bli boende her i landet etter at arbeidsforholdet er opphørt, kan også ut fra visse kriterier få utløst dagpengerettigheter ved arbeidsløshet uten at arbeidsledigheten er oppstått i Norge. Kriterier kan f.eks være hvor lenge vedkommende har vært i Norge og/eller at vedkommende av familiære grunner vurderes å ha så sterk tilknytning til Norge at det er mest naturlig for vedkommende å stå som arbeidssøker her iNorge kan etter rerfusjonsreglene i 883/2004 kreve refusjon for disse arbeidstakerne, fra det landet de har vært forsikret i.
Grensearbeidere som blir helt ledige, skal søke om dagpenger der de er bosatt. De kan få overført dagpengerettigheter opptjent i et annet EØS-land uten at arbeidsledigheten må ha oppstått i Norge først.
4.3.4 Beregning av minsteinntekt for rett til dagpenger
I Norge har vi et minste inntektskrav for rett til dagpenger, jf ftrl § 4-4. Andre land kan ha krav til et visst antall arbeidsperioder.
For å avgjøre om en søker fyller kravet til minsteinntekt for rett til dagpenger i Norge, ser vi derfor enten på faktisk inntekt
eller teller arbeidsperioder utført i et annet EØS-land.
Etter fast praksis vurderes fulltidsarbeid ut fra normal arbeidstid i det aktuelle yrket, enten 37,5 timer pr. uke, eller annet antall fastsatt i tariffavtale. Det vil gjelde når Norge fyller ut attesten.
I de tilfeller hvor NAV trenger en SED U002 bes det samtidig om en SED U004 fra det tidligere arbeidsland, for å få opplysninger om lønn og timer.
Dagpengesøkere som bare har arbeidet i Norge i inneværende kalenderår, må oppfylle kravet til minsteinntekt ved arbeidsperioder i et annet EØS-land, jf EØS-forskriften § 3-1.
Kravet for minsteinntekt anses oppfylt hvis søker enten har hatt
• minste arbeidsinntekt i hht folketrygdloven § 4-4 (1,5 ganger folketrygdens grunnbeløp i siste kalenderår eller 3 ganger
folketrygdens grunnbeløp i løpet av de tre siste kalenderårene i Norge), eller
• fulltidsarbeid av minst 16 ukers varighet i siste kalenderår eller 32 uker i løpet av de tre siste kalenderår i det landet
vedkommende krever overføring fra, jf EØS-forskriften § 3-1.
4.3.5 Beregning av dagpengegrunnlag
I dagpengegrunnlaget regnes med
• Arbeidsperioder hvor vedkommende har vært ansatt og fått lønn som arbeidstaker i annet EØS-land og var medlem av en allmenn
trygdeordning/forsikringsordning som ville gitt rett til dagpenger under arbeidsledighet, jf ftrl § 4-11. Opplysningene skrives
i SED U002/PD U1.
Likestilte perioder hvor vedkommende har mottatt ytelser som likestilles ved utregning av dagpengegrunnlaget i Norge, dvs
dagpenger, sykepenger, omsorgspenger, pleiepenger og opplæringspenger, svangerskapspenger og foreldrepenger ved fødsel og
adopsjon, jf ftrl § 4-11. Tidsrom med avtjent verneplikt der vilkårene etter folketrygdloven § 4-19 er oppfylt, anses også
som likestilt periode.
Arbeidsperiodene og likestilte perioder må omgjøres til inntekt, jf EØS-forskriften § 4-2 annet ledd. Se nærmere om dette i Retningslinjer for bruk av SED-er , flyter og portable dokumentene U1, U2 og U3 på dagpengeområdet, kapittel 6.
4.3.6 Barnetillegg
Barnetillegg ytes etter vanlige regler, jf ftrl §4-12, for barn under 18 år som bor i annet EØS-land. SED U006 må da fremskaffes
fra barnets bostedsland. Dette gjøres ved at NAV sender forespørsel om dette til rette myndighet via SED 005. På bakgrunn
av opplysningene på dette skjemaet vurderer NAV forvaltning om vilkårene for barnetillegg er oppfylt, jf EØS-forskriften §
4-4.
4.4.1 Generelt
Søknad om PD U1 kan fremmes av arbeidstakeren selv. Forespørsel om SED 002 kan fremmes av vedkommendes A-kasse eller av arbeidskraftmyndigheter
i andre EØS-land på vegne av arbeidstakeren ved hjelp av SED U001.
Søknad om PD U1 fremmes skriftlig, på skjema NAV 04-02.05. I skjemaet er det gitt informasjon om hvilken dokumentasjon som må framlegges. Søknaden sendes til Skanning.
Nav EØS dagpenger behandler søknaden.
Utfylt PD U1 eller eventuelt avslag, skal sendes til den person som har fremmet søknaden. SED U002 sendes den myndighet som har fremmet søknaden Ved forespørsel brukes da SED U001
4.4.2 Hovedregel
For å få utstedt PD U1/SED U002 er det ikke tilstrekkelig bare å ha vært medlem av folketrygden eller at vedkommende har skattet
til Norge. Vedkommende må også ha vært omfattet av dagpengeordningen her i landet. Dvs at vedkommende enten må ha vært'
Oppfyller ikke søkeren kravet til å få utstedt PD U1/SED U002, skal det gis avslag med skriftlig begrunnelse. Vedtaket kan påklages etter arbeidsmarkedsloven § 17. Klagefristen er 6 uker fra det tidspunkt underretning om vedtaket er kommet frem til vedkommende.
4.4.3 Hva kan overføres
Arbeidsperioder og likestilte perioder som inngår ved beregning av dagpengegrunnlaget for norske dagpenger, jf folketrygdloven
§ 4-11, er det som kan overføres av opptjente trygdeperioder i Norge til andre EØS-land.
Inntekt fra selvstendig næringsinntekt gir ikke rett til dagpenger i Norge , se ftrl §§ 4-3 og 4-11. På anmodning fra bruker, eller fra annen myndighet skal likevel PD U1/ eller SED U002 (myndighet) utstedes for personer som har drevet selvstendig næringsinntekt eller bare hatt næringsinntekt. Dette følger av Grunnforordningen art 61(1).
4.4.4 Bekreftelse på perioder som kan overføres
Vanligvis vil en arbeidstaker i Norge betale trygdeavgift gjennom skatt av arbeidsinntekt. Legger søkeren fram skatteavregningen
fra ligningsmyndighetene, vil innbetalt trygdeavgift framgå av denne.
Det finnes ikke noe sentralt register over hvilke personer som er medlem av folketrygden i Norge. Skattekort, lønnsslipp eller
lønns- og trekkoppgave gir opplysninger om det er trukket skatt av inntekt, men det gir ingen opplysninger om arbeidstakeren
har betalt trygdeavgift. Legger søkeren ikke fram skatteavregningen må det undersøkes og vurderes for hver enkelt søker om
vedkommende har vært medlem av folketrygden.
Innhenting av opplysninger kan blant annet skje hos
Personer som er unntatt pliktig medlemskap i folketrygden ved arbeid i Norge (typisk utenlandske oljearbeidere), har ikke krav på SED U002/PD U1 fra Norge. Sentralskattekontoret for utenlandssaker i Sandnes kan gi nærmere informasjon om disse arbeidstakerne.
Avspasering/opptjente fridager i slutten av et arbeidsforhold
Her må det skilles mellom to typer arbeidsforhold
Fast, tilbakevendende turnus
Har bruker arbeidet i en fast, tilbakevendende turnus (f.eks 14 dager i arbeid, 21 dager fri) skal hele arbeidsperioden føres
opp inklusive avspaseringsperioden i etterkant av siste faktiske arbeidsdag. Hele perioden føres under pkt 3.1 (trygdetid)
og punkt 4.1 (ansettelsestid).
Opparbeidet fridagssaldo ved avslutningen av et arbeidsforhold
Ved avslutning av et arbeidsforhold kan en bruker ha opparbeidet seg en fridagssaldo for eksempel ved avmønstring etter å
ha arbeidet en lang periode om bord i et skip. I forbindelse med avslutningen av arbeidsforholdet, får bruker utbetalt lønn
for den opptjente fridagssaldoen.
Fridagssaldo inngår ikke i ansettelsestiden eller trygdetiden, men føres opp på attestens punkt 6.1 for å angi hvor lenge
brukeren mottar lønn utover avmønstringsdatoen.
Som trygdetid og ansettelsestid føres tidsrommet frem til arbeidsforholdet anses å være slutt. Momenter for å fastsette sluttdato
er blant annet:
Oppsigelsestid med lønn, men uten arbeidsplikt
Det er den formelle arbeidskontrakten som avgjør hva som føres under ansettelsestid og trygdetid. Medlemskapet gjelder så lenge arbeidsforholdet består (pluss inntil 1 måned etter arbeidsforholdets opphør), forutsatt opphold i Norge. EØS-borgere beholder også medlemskapet på samme vilkår under opphold i annet EØS-land, så lenge de ikke kommer i arbeid der.
Arbeidsforholdet kan fortsatt bestå, selv om evenuell lønnsplikt og arbeidsplikt midlertidig suspenderes. Det kan være aktuelt ved sykdom eller permittering.
Oppsigelsesfristen begynner som hovedregel å løpe fra første dag i måneden etter at oppsigelsen fant sted, jf arbeidsmiljøloven § 15-3 fjerde ledd.
Sluttkompensasjon/”fallskjerm”
Det tidsrommet vedkommende har vært ansatt i henhold til arbeidskontrakt, inklusive oppsigelsestid, skal oppføres som trygdetid og ansettelsestid, såfremt vedkommende fortsatt er medlem.
Spørsmålet blir dermed hvor lenge vedkommende beholder sitt medlemskap i folketrygden. Eventuell sluttkompensasjon som utbetales for periode utover ansettelsesperioden, skal føres på attesten under punkt 6.2.
Eventuell periode med dagpengeopptjening etter at medlemskapet i folketrygden har opphørt, skal ikke føres på attesten. Som det står i problemnotatet fra NAV Internasjonalt, kan en EØS-borger være medlem i folketrygden i inntil én måned etter arbeidsforholdets opphør/oppsigelsestidens utløp.
Dersom det er tvil om medlemskap, må dette avklares med NAV Internasjonalt.
Konkurs og lønnsgaranti
Ved konkurs er arbeidstaker bundet av arbeidsavtalen inntil eventuelt konkursboet trer ut av arbeidsavtalen. Dersom konkursboet har trådt ut av arbeidsavtalen, er vedkommende disponibel for arbeidsmarkedet, men har et krav mot boet på lønn i oppsigelsestid.
Statens Lønnsgaranti i konkurs dekker krav på lønn i lovbestemt oppsigelsestid (evnt oppsigelsestid avtalt i i tariffavtale. Se Lov om statsgaranti for lønnskrav ved konkurs mv og forskrift om statsgaranti for lønnskrav ved konkurs mv.)
Den perioden det utbetales lønnsgarantimidler for, skal føres som ansettelses- og trygdeperiode. Dette vil tilsvare den periode bruker hadde krav på lønn etter lovbestemt oppsigelsestid/tariffavtale. Også her er det et vilkår at medlemsskapet i folketrygden beholdes så lenge bruker ikke har skaffet seg nytt arbeid i annet EØS.-land.
Det samme gjelder dersom det forskutteres lønnsgarantimidler i form av dagpenger. Forskutterte dagpenger innberettes som lønnsgaranti i konkurs. Se rundskriv om forskuttering av dagpenger.
4.4.5 Nærmere om fastsettelse av perioder som kan overføres på SED U002/PD U1.
Trygdetidsrom ved lønnet arbeid og likestilte tidsrom skal gjenspeile perioder der søker har hatt inntekt som kan inngå i
dagpengegrunnlag etter nasjonale/norske regler etter folketrygdloven kap. 4.
En rekke folketrygdytelser tas med i dagpengegrunnlaget og skal føres som likestilt periode. Dette er
Både punktet om ansettelsestidsrom og likestilte tidsrom på blankettene skal fylles ut selv om tidsrommene overlapper hverandre.
Perioder med for eksempel arbeidsavklaringspenger tas ikke med i dagpengegrunnlaget og tas derfor ikke med som likestilt periode Perioder med næringsinntekt kan få oppfordring fra bruker tas med, men trenger ellers ikke fylles ut.
Spesielt om dagpengeperioder
Hovedregelen er at alle meldeperioder der personen har hatt rett til dagpenger, har fått utbetalt dagpenger og har forbrukt av maksimal dagpengeperiode skal regnes med. Det betyr at perioden fylles ut selv om personen har jobbet deltid, men ikke så mye at retten til dagpenger har falt bort. Alle meldeperioder der personen har fått utbetalt dagpenger, føres som trygdetid i attesten pkt. 3.1 og likestilt tidsrom under punkt 4.2.
Brudd i dagpengeperioden
Det er brudd i en dagpengeperiode dersom det ikke er utbetalt dagpenger i en hel meldeperiode eller bruker er ilagt en sanksjon, se generelt rundskriv om dagpenger kap 7.
Har personen jobbet så mye at det ikke er utbetalt dagpenger for meldeperioden, skal perioden ikke føres som likestilt. Perioden kan imidlertid være aktuell som ansettelsesperiode og trygdeperiode pga arbeidsforholdet.
Er bruker ilagt forlenget ventetid eller tidsbegrenset bortfall etter bestemmelsene i §§ 4-10 og 4-20, forbrukes dagpengeperioden, men det utbetales ikke dagpenger. Perioden skal derfor ikke fylles ut som likestilt periode.
Jobber personen så mye i sanksjonsperioden at personen ikke har rett til dagpenger og heller ikke avspaserer sanksjonen, skal perioden fortsatt ikke føres som likestilt, men kan være aktuell som ansettelsesperiode og trygdeperiode.
Det er også brudd i perioden dersom det ikke er utbetalt dagpenger på grunn av arbeid eller fravær.
Har bruker hatt fravær pga sykdom og derfor ikke fått utbetalt dagpenger, har han krav på sykepenger for de aktuelle dagene, se ftrl § 8-49. Perioder med sykdom føres som likestilt periode på linje med dagpenger.
Har bruker hatt fravær pga ferie eller andre årsaker, skal ikke perioden føres som likestilt.
Har bruker fravær i deler av en meldeperiode, men får utbetalt dagpenger for andre deler, føres hele perioden som likestilt med en merknad om fravær i nn dager. Antall dager med fravær fremgår av utbetalingshistorikken i Arena.
Nærmere om utfylling av PD U1/SED U002, se ”Retningslinjer for bruk av SED-er, flyter og portable dokumentene U1, U2 og U3 på dagpengeområdet”
Inntekt fra siste arbeidsforhold
Inntekt fra siste arbeidsforhold skal føres på attest PDU1/SED U002. Det er det siste, formelle arbeidsforhold som legges til grunn. Det stilles ikke krav til arbeidsforholdets varighet.
Hadde bruker flere samtidige arbeidsforhold, for eksempel to deltidsjobber, tas begge arbeidsforholdene med dersom begge avsluttes såvidt nær i tid at det er naturlig å se begge forhold under ett, for eksempel med få dagers mellomrom..
Både punktet om ansettelsestidsrom og likestilte tidsrom på blankettene skal fylles ut selv om tidsrommene overlapper hverandre.
Nærmere om utfylling av PD U1/SED U002, se ”Retningslinjer for bruk av SED-er, flyter og portable dokumentene U1, U2 og U3 på dagpengeområdet”.
Grunnforordning 883/2004 artikkel1 f) og art 65
Som grensearbeidere regnes personer som bor i et land og arbeider i et annet og som reiser hjem til bosettingslandet minst en gang pr uke, jf grunnforordning 883/2004 artikkel1 f).
Det er ikke noe vilkår at de to landene har felles grense.
5.1.2 Uekte grensearbeider
Andre arbeidstakere som bor i ett land og arbeider i et annet land, men som ikke reiser hjem til bosettingslandet minst en
gang pr uke, vil være såkalte ”uekte grensearbeidere”.
Se unntak under pkt 5.5.2, nedenfor for uekte grensearbeidere. som arbeider sammenhengende flere dager utover en uke, for deretter å ha fri flere dager i strekk ( i en regelmessig tilbakevendende turnusordning), og som reiser hjem til bosettingslandet i friperiodene.
Om hvilke kriterier som skal legges til grunn for vurderingen av i hvilket land en person anses bosatt, se rundskriv til hovednummer 45 kap 2. pkt. 2.12.
Grensearbeidere som arbeider i Norge, har rett til dagpenger under arbeidsledighet fra Norge, selv om de reiser hjem til bosettingslandet når de blir
Arbeidstakere som arbeider for norsk arbeidsgiver som går konkurs kan også motta forskutterte dagpenger fra Norge i påvente av utbetaling fra Lønnsgarantifondet, jf forskrift om dagpenger § 2-1 og § 1-2.
Grensearbeidere som blir helt arbeidsledige skal ha dagpenger fra bostedslandet, jf artikkel 65. a). Disse skal ha SED U002/PD U1.
Grensearbeidere med Norge som bostedsland, som blir helt ledige og søker om dagpenger i Norge, kan få overført dagpengerettigheter opptjent i et annet EØS-land SED U002/PD U1 uten å ha blitt arbeidsledige i Norge først.
Permitterte arbeidstakere som er omfattet av overgangsreglene, har ikke rett til dagpenger fra Norge. Disse kan likevel ha rett til å få utstedt PD U1 /SED U002 på bakgrunn av arbeidsperioder i Norge. Når en statsborger fra de ”nye” medlemslandene har hatt lovlig opphold i Norge som arbeidstaker sammenhengende i minst tolv måneder, er hun/han ikke lenger omfattet av overgangsreglene. Dersom disse har status som grensearbeidere, kan de ha rett til dagpenger fra Norge ved delvis ledighet og hel/delvis permittering (som andre EØS-borgere med grensearbeiderstatus). Les mer om overgangsreglene i eget rundskriv om EØS-utvidelsen.
5.2.2 Uekte grensearbeidere
[Endret 3/14]
Ved permittering og arbeidsledighet må disse som hovedregel oppholde seg her i landet for å ha rett til dagpenger fra Norge, jf oppholdskravet i folketrygdloven § 4-2.
Dette er arbeidstakere som arbeider i ett EØS-land og er bosatt i et annet EØS-land og som ikke reiser hjem til bostedslandet hver uke, dvs arbeidstakere som ikke omfattes av definisjonen grensearbeider ovenfor.
I denne kategorien er bl.a utsendte arbeidstakere, grunnforordningen art12 f som er utsendt av sin arbeidsgiver til et annet land for å arbeide der. Disse arbeidstakerne er vanligvis fortsatt medlem av trygde-(forsikrings)ordningen i hjemlandet, forutsatt at arbeidet ikke forventes å vare med enn 24 måneder.. Se punkt 2.4 (lovvalg)..
Arbeidstakere om bord på skip skal omfattes av trygdeordningen i det landet skipet er registrert, jf grunnforordning artikkel 11 nr 4. Bor f.eks sjømannen i Norge og arbeider på gresk-registrert skip, hvor skipet også har sitt forretningskontor i Hellas, skal vedkommende omfattes av gresk trygdeordning, jf artikkel 11. pkt. 4..
Spørsmål om en person er frivillig trygdet i Norge under arbeidsforhold i utlandet, kan rettes til NAV Internasjonalt.
Spørsmål om en utenlandsk arbeidstaker på norsk sokkel er omfattet av norsk trygdeordning kan rettes til Sentralskattekontoret for utenlandssaker, tlf 51 96 96 00, fax 51 96 96 96.
Grunnforordnig 883/2004 Artikkel 64
Forskrift om dagpenger under arbeidsløshet ved tilpasning til EØS-avtalen kapittel 1
Det er adgang til å beholde ytelser under arbeidssøking i annet EØS-land under visse vilkår. Personene blir da innvilget PD U2, eller myndighetene forspør om SED U008 ved SED U007.
Etter Grunnforordning 883/2004 er det bostedslandet som utbetaler dagpengene under eksport. En nordmann som for eksempel eksporterer norske dagpenger til Frankrike for å søke arbeid der, vil få utbetalt dagpengene fra Norge, og ikke som tidligere i arbeidssøkerlandet.
For å kunne benytte seg av ordningen må arbeidssøker
De fire ukene behøver ikke å være sammenhengende, men må ligge innenfor de 12 siste ukene før avreise. Perioder før og etter avbrudd pga sykdom, kortvarig omsorgsperiode for barn og lignende kan legges sammen. Ved avbrudd pga arbeid må nye fire uker opparbeides.
De fire ukene kan avspaseres i en periode med tidsbegrenset bortfall av rett til dagpenger. Man kan dra ut med PD U2/SED U008 i en periode med tidsbegrenset bortfall. Datoen for første dag med rett til dagpenger settes da fram i tid.
Personer som reiser til et annet EØS-land før søknad om PD U2/SED U008 fremsettes, skal vanligvis ha avslag. Unntak kan gjøres for personer som er innkalt til jobbintervju og for personer som reiser med ektefelle som allerede har fått arbeid i et annet EØS-land.
Følgende grupper omfattes ikke av ordningen:
Hvis vilkårene for å få utstedt PD U2/SED U008 ikke er oppfylt, skal det fattes vedtak om avslag. Melding om avslag sendes søkeren sammen med en kort begrunnelse for vedtaket. Har vedkommende f.eks ikke innbetalt skatt inklusive pensjonsdelen til Norge, har vedkommende ikke vært medlem av dagpengeordningen her i landet, jf ftrl kap 2.
NAV-kontorene har informasjonsplikt, og skal så langt det er mulig gi nærmere orientering om de reglene som kommer til anvendelse. Det fratar imidlertid ikke søkeren for plikten til selv å sette seg inn i de forutsetninger og regler som gjelder for sin søknad.
Vedtak om avslag på søknad om attest PD U2/SED U008 kan påklages etter reglene i arbeidsmarkedsloven § 17. Klagefristen er 6 uker fra den dag søkeren har mottatt melding om vedtak.
Klager må selv legge fram de dokumenter som anses å være nødvendige for å understøtte hans/hennes synspunkt.
Tilsvarende må NAV EØS Dagpenger selv legge fram de dokumenter som anses nødvendige for å understøtte sitt vedtak.
Finner NAV EØS Dagpenger ikke å kunne omgjøre vedtaket, oversendes klagen til NAV Klageinstans Sør. Se eget rundskriv om rutiner for klagesaksbehandling.
6.4.1 Eksportperiode
Eksportperioden er på 3 måneder.
Retten til ytelser begrenses uansett av hvor lang tid vedkommende har igjen av maksimal stønadsperiode, jf ftrl §§ 4-15, 4-19,
11-9, 2. ledd bokstav c.
Har vedkommende allerede forbrukt f.eks 50 uker av sin maksimale stønadsperiode på 52 uker, kan vedkommende bare få utbetalt
dagpenger i 2 uker. Vedkommende kan likevel være arbeidssøker i tre måneder.
Arbeidssøkeren må registrere seg som arbeidssøker på arbeidsformidlingen i arbeidssøkerlandet senest innen 7 dager etter avreise fra Norge. Fristen fremgår av PD U2/SED U008.
Er siste dag i 7-dagers perioden en lørdag, søndag eller helligdag, blir siste dag i perioden siste virkedag før utløpet av 7-dagers perioden. Arbeidssøker må selv undersøke åpningstider med mer
Under særlige omstendigheter kan 7 dagers fristen forlenges, f.eks når arbeidssøkeren ikke har fått registrert seg pga administrative problemer i arbeidssøkerlandet. Slike problemer kan f.eks være at datasystem ligger nede, avvisning på feil grunnlag, problemer/lang ventetid for å få nasjonalt fødselsnummer og lignende.
Melder ikke arbeidssøker seg for arbeidsformidlingen i arbeidssøkerlandet innen fristen, skal ytelsen først utbetales den dagen vedkommende faktisk melder seg. Arbeidssøkeren får da ikke utbetalt stønad for perioden fra avreisedato og til han/hun faktisk melder seg for arbeidssøkerlandets arbeidsformidling.
Arbeidssøker plikter å følge arbeidssøkerlandets lovgivning når det gjelder melde- og kontrollregler.
I tillegg må arbeidssøker fylle ut og sende inn elektroniske meldekort på vanlig måte til Norge. Manuelle meldekort kan ikke benyttes.
Når vedkommende reiser ut med eksport av dagpenger stanses dagpengene inntil vedkommende har meldt seg i arbeidssøkerlandet han/hun reiser til. Når Norge får beskjed om at vedkommende har meldt seg i arbeidssøkerlandet via en SED 009 gjenopptas dagpengene for vedkommende.
6.6.1 Hovedregel
NAV-kontoret skal underrettes om ethvert forhold som har betydning for retten til dagpenger, se gjennomføringsforordning 987/09artikkel
55 samt SED U010 og PD U3..
Fordi arbeidssøkeren fortsatt er omfattet av norsk folketrygd, og derfor har ytelser i hht folketrygdloven, er de norske regler som avgjør hvorvidt arbeidssøkeren f.eks skal ha
Søker må melde seg innen 3 måneders perioden utløp. Hvis man melder seg etter 3 måneder periodens utløp får man gjenopptatt dagpengene fra den dagen man melder seg. Hvis man melder seg innen 52 uker etter siste stønadsdag.
6.7.1 Gjenopptak
6.7.1.1 Dagpenger
Dersom arbeidssøkeren melder seg senere enn ovennevnte frister, må det vurderes om vedkommende fyller vilkårene for å gjenoppta
stønadsforholdet, jf ftrl § 4-16.
Eventuelle arbeidsperioder utført i annet EØS-land, likestilles med kravet til arbeid i ftrl § 4-16 mht reberegning av dagpengegrunnlaget,
7.1.1 Refusjon av ytelser utbetalt av bostedslandet til en ”grensearbeider”
Ved forordning nr. 883/2004 innføres der en refusjonsordning i artikkel 65.
Formålet med ordningen er å sørge for en mer rettferdig økonomisk fordeling mellom medlemsstatene .Dette gjelder for de tilfeller der arbeidsledige har bolig i en medlemsstat som ikke er den kompetente stat. Dette vil typisk være grensearbeidere.
Refusjonsreglene skal kompensere for den ytterligere økonomiske byrde på bostedsstaten, som dagpengene er, uten å ha innkrevd avgift fra de berørte personer under deres siste arbeid som ble utført i en annen medlemsstat.
Bostedslandet ber om refusjon av dagpenger utbetalt til grensearbeidere. Arbeidslandet må på visse betingelser refundere disse dagpengene opp til et visst tak innen bestemte tidsfrister. Kravene fremsettes og utbetales via de ulike medlemslandene som er involvert.
SED-ene som brukes i refusjonsprosessen er SED 020 – SED U027. Den nærmere beskrivelse av hvordan den praktiske gjennomføringen av refusjonsordningen skal foregå er nærmere beskrevet under hovedbolk D i ”Retningslinjer for bruk av SED-er, flyter og portable dokumentene U1, U2 og U3 på dagpengeområdet. Nedenfor vi kun hovedtrekkene i prosessen bli beskrevet.
7.1.2 Hovedtrekkene i prosessen vedrørende refusjon
Flyten begynner med SED U020 som er en forespørsel om refusjon sendt av bostedslandet til arbeidslandet.
Arbeidslandet kontrollerer refusjonsetterspørselen og har tre muligheter når det skal svare.
1) Det kan godta refusjonskravet i sin helhet (SED U021)
2) Det kan avslå hele refusjonskravet (SED U022)
3) Det kan reise innvendinger mot deler av refusjonskravet.(SED U023)
7.1.3. Generelle prinsipper for refusjonsprosedyren
7.1.4. Fastleggelse av refusjonsperioden
7.1.5. Forlengelse av refusjonsperioden i henhold til grunnforordningens artikkel 65, stk. 7
7.1.6. Fastsettelse av refusjonsbeløp i henhold til artikkel 70 i forordning nr. 987/2009
Fastsettelse av refusjonsbeløpet er under arbeid. Det vil komme en snarlig avklaring.
Konvensjonen og Trygdeavtalene innebærer en utvidelse av personkretsen i forhold til Grunnforording 883/2004 artikkel 61.
Nordisk konvensjon om trygd
gir personer som ikke er statsborgere i EØS-land, rett til å overføre rettigheter opptjent i ett nordisk land til et annet
nordisk land.
Trygdeavtale Norge og Østerrike og Norge og Nederland
gir flyktninger og statsløse samt personer som ikke er statsborgere i EØS-land, rett til å overføre rettigheter opptjent i
ett avtaleland til det andre avtalelandet.
Sveits har inngått avtale med EØS om fri flyt av arbeidskraft. Sveitsiske borgere skal behandles på samme måte som EØS-borgere mht arbeidssøking og dagpenger.
Arbeidstakere med oppholdstillatelse i Sveits på mindre enn ett år og som blir helt arbeidsledige før året er gått uten å fylle vilkårene for dagpenger etter sveitsisk lovgivning, skal motta dagpenger fra hjemlandet. Det innebærer at de ikke kan få dagpenger etter sammenleggingsprinsippet (Grunnforordning art 61), jf rundskrivet pkt 4.1, i Sveits i slike tilfeller. Norske borgere som blir arbeidsledige i Sveits før det er gått et år, må derfor flytte hjem til Norge og melde seg som arbeids- og stønadssøkere på NAV-kontoret.
Unntaket gjelder ikke dersom ledigheten skyldes dårlig vær eller arbeidsgivers insolvens. Hva som i inngår i betegnelsen ”dårlig vær”, er ikke beskrevet nærmere.
Kravet om å ha blitt arbeidsledig i Norge, jf pkt 4.2, gjelder ikke overfor personer som vender tilbake fra Sveits fordi de ikke gis rett til dagpenger der. Den arbeidsperioden vedkommende var medlem av trygdeordning i Sveits, skal anses som om den var opptjent i Norge. Forutsetningen er at vedkommende melder seg som arbeidssøker hos NAV kontoret innen 8 uker etter tilbakeflytting til Norge.