Utarbeidet av Arbeids- og velferdsdirektoratet, 15.10.2014
Ny nordisk konvensjonen av 12. juni 2012, trådte i kraft 1. mai 2014. Den erstatter den nordiske konvensjonen av 18. august 2003 som trådte i kraft 1. september 2004.
Ved behandling av saker om foreldrepenger etter nordisk konvensjon er også følgende rundskriv aktuelle:
Alle de nordiske land er EØS-land. Trygdeforholdet for nordiske statsborgere som arbeider eller oppholder seg i Norden, reguleres derfor av EØS-avtalens trygdebestemmelser (forordning 883/2004 og 987/2009 ), nordisk konvensjon om trygd samt nasjonal lovgivning.
Hovedformålet med den nye nordiske konvensjonen er å regulere trygderettighetene for personer som bor eller arbeider i de nordiske land og som ikke er omfattet av EØS-reglene.
Konvensjonens artikkel 4 utvider anvendelsen av forordning 883/2004 til å gjelde alle personer som er omfattet av konvensjonen og som er bosatt i et nordisk land. Dette innebærer at blant annet yrkesaktive og ikke-yrkesaktive tredjelandsborgere (artikkel 3 nr. 2 a), er sikret de samme rettighetene som de ville ha hatt dersom de var direkte omfattet av forordningen.
Siden den nordiske konvensjonen av 18. august 2003 trådte i kraft, er det ikke lenger forskjell på statsborgere fra EØS-land og statsborgere fra land utenfor EØS (tredjelandsborgere) når det gjelder retten til ytelser etter folketrygdloven kapittel 14 - så lenge de er bosatt i Norden. Se punkt 14.1, eksempel 2.
Forordningens regler vedrørende foreldrepenger er beskrevet i EØS-rundskrivet nr. 45-14.
Nordisk konvensjon om trygd gir ingen særskilte bestemmelser om foreldrepenger. Det er derfor i utgangspunktet norske regler som gjelder i de tilfellene som ikke omfattes av reglene i forordningen. Det er likevel ett unntak, og dette gjelder forholdet mellom medlemskapsbestemmelsene i nasjonal lovgivning og bosettingsbegrepet i nordisk konvensjon.
Etter folketrygdloven § 14‑2 er det et vilkår for rett til ytelser ved svangerskap, fødsel og adopsjon at vedkommende er medlem i trygden på fødselstidspunktet/ tidspunktet for adopsjon. Folketrygdloven § 2‑1 sier at personer som er bosatt i Norge er pliktige medlemmer i folketrygden. Bosatt i Norge er den som har oppholdt seg eller skal oppholde seg i Norge i minst 12 måneder.
Konvensjonen har en annen definisjon av ”bosatt” enn folketrygdlovens bestemmelser. Bestemmelsen i konvensjonen artikkel 5 har følgende ordlyd:
«En person er bosatt i et nordisk land i henhold til nasjonal lovgivning. Ved konflikt om hvilken lovgivning som skal anvendes på en person, anses personen å være bosatt i det nordiske land der han eller hun er folkeregistrert, om ikke særskilte grunner tilsier noe annet.»
Se nærmere omtale av konvensjonens bosattbestemmelse i rundskriv nr. 41‑01 punkt 1.1.5 og 41‑02 punkt 2.3.
Bosettingsbestemmelsene i nordisk konvensjon går foran medlemskapsbestemmelsene i folketrygdlovens regler ved flytting mellom de nordiske land. Dette medfører fravik fra hovedregelen om at vedkommende må ha oppholdt seg eller skal oppholde seg i Norge i minst 12 måneder for å bli ansett som bosatt. Vedkommende anses som bosatt her fra det tidspunktet han/hun kom til Norge (fra annet nordisk land) i henhold til folkeregistreringen. Dette gjelder selv om oppholdet her blir av kortere varighet enn 12 måneder. Det samme gjelder dersom vedkommende skal oppholde seg i et annet nordisk land og blir folkeregistrert der. Da anses vedkommende ikke lenger som bosatt i Norge, selv om oppholdet i det andre nordiske landet skal vare kortere enn 12 måneder.
En kvinnelig norsk student reiser til Danmark for å studere. Hun har lån og stipend fra Statens lånekasse for utdanning og er således pliktig medlem i folketrygden i Norge (se § 2‑5 første ledd, bokstav i). Danske myndigheter krever at hun blir folkeregisterført i Danmark. Hun blir gravid med sin danske kjæreste og føder barnet i Danmark. Hun setter fram krav om engangsstønad fra Norge. Dette tilfellet omfattes direkte av EØS-reglene og nordisk konvensjon kommer ikke til anvendelse. I henhold til EØS-reglene, er hun bosatt i Danmark og har derfor ikke rett til engangsstønad fra Norge.
En kinesisk kvinne kommer til Sverige. Hun jobber i Sverige i et år før hun flytter til Norge for å bo sammen med sin norske kjæreste som hun venter barn med. Hun jobber tre måneder i Norge før hun føder barnet. Hun setter fram krav om foreldrepenger fra Norge. Tilfellet omfattes av nordisk konvensjon. EØS-forordning 883/2004 kommer derfor til anvendelse slik at arbeidsperioden i Sverige legges sammen med arbeidsperioden i Norge. Hun fyller vilkårene om yrkesaktivitet i minst seks av de siste ti månedene før stønadsperioden starter. Hun får foreldrepenger fra Norge.
En mann bosatt i Finland tar seg arbeid i Norge. Han fortsetter å bo i Finland, og ukependler til Norge. Hans kone er hjemmeværende med et barn på fire måneder. Da hans kone begynner å studere på full tid, setter han fram krav om foreldrepenger fra Norge. Dette tilfellet omfattes direkte av EØS-reglene og nordisk konvensjon kommer ikke til anvendelse. Han arbeider i Norge, og er dermed medlem av folketrygden i Norge. Han har rett til foreldrepenger fra Norge.