Utgitt av Rikstrygdeverket, Familiekontoret, 01.02.98
Sist endret 27.04.2015 av Arbeids- og velferdsdirektoratet, Ytelsesavdelingen, Regelverkskontoret jf. overskriftene:
§ 15-6 Syvende ledd - Forlenget stønadstid for barn som er særlig tilsynskrevende
Spesielt om vedtak og oppfølging av forvaltningssaken
Kravet om at barnet skal være særlig tilsynskrevende på grunn av funksjonshemning, sykdom eller store sosiale problemer
Kravet om at det er tilsyn/omsorg ivaretatt av forsørgeren selv som gir grunnlag for stønad
Kravet til årsakssammenheng mellom forsørgerens mulighet til å forsørge seg selv og omsorgen for barnet
Spesielt om tilfeller hvor barnet går på skole/har tilsynsordning
Spesielt om tilfeller hvor forsørgeren er i utdanning eller arbeid
[Endret 12/12]
Med hjemmel i siste ledd kan departementet gi forskrifter om hvilke tidsrom som skal regnes som stønadstid og om sammenlegning av stønadstid. Sosial- og helsedepartementet har den 19. desember 1997 gitt "Forskrift om stønadstid for overgangsstønad til en enslig mor eller far".
«Forskrift om overgangsordninger i forbindelse med endringer i folketrygdloven § 15-6 fra januar 2013», fastsatt av Arbeidsdepartementet 20. desember 2012 med hjemmel i lov 14. desember 2012 nr. 80.
Generelt
§ 15-6 gir regler om når en enslig forsørger har rett til overgangsstønad. Det er en forutsetning at vedkommende fyller de generelle vilkårene i §§ 15-2 til og med 15-5.
§ 15-6 Første ledd, første punktum - Rett til overgangsstønad på grunn av omsorg for barn
[Endret 12/12, 9/13]
Stønad kan ytes dersom forsørgeren midlertidig er ute av stand til å forsørge seg selv ved eget arbeid på grunn av omsorg for barn. Ordlyden i første ledd medfører at det stilles krav om årsakssammenheng mellom muligheten til selvforsørgelse og omsorg for barn.
Det er lagt til grunn at kravet om årsakssammenheng er oppfylt dersom forsørgeren finner det nødvendig å avstå fra lønnet arbeid for selv å ha omsorgen for barnet inntil det yngste barnet fyller ett år (tre år for gamle tilfeller, se kommentarene til § 15-8). Etter at det yngste barnet har fylt ett (tre) år, stilles det krav til yrkesrettet aktivitet, jf. § 15-8.
Det kan forekomme at barn av forskjellige årsaker oppholder seg i institusjon e.l. for kortere eller lengre tid. Vanligvis vil de oppholde seg hjemme hele eller deler av ferier og helger. I hvilken utstrekning dette hindrer forsørgeren fra å ta seg lønnet arbeid og derfor berettiger til overgangsstønad, må vurderes konkret i det enkelte tilfellet.
Dersom det er andre årsaker enn omsorgen for barn som gjør at forsørgeren ikke kan forsørge seg selv, er utgangspunktet at stønad ikke kan gis.
Eksempler på tilfeller hvor det ikke er årsakssammenheng mellom muligheten til selvforsørgelse og omsorgen for barn:
Det forekommer tilfeller hvor omsorgen for barn uventet opphører, for eksempel dødsfall. Dette er regulert i folketrygdloven § 22-12.
Rett til overgangsstønad på grunn av utdanning
[Endret 9/13]
Dersom forsørgeren er midlertidig ute av stand til å forsørge seg selv ved eget arbeid fordi vedkommende tar utdanning, kan det også ytes overgangsstønad. Så lenge barnet er under ett år, stilles det ikke krav til omfanget eller nødvendigheten av utdanningen for å kunne tilstå overgangsstønad. Det er tilstrekkelig at vedkommende er under utdanning. Når barnet har fylt ett år, stilles det krav til omfanget av utdanningen.
Rett til overgangsstønad på grunn av omstillingstid
[Endret 1/04, 12/14]
Dersom forsørgeren er midlertidig ute av stand til å forsørge seg selv ved eget arbeid fordi vedkommende er i en omstillingstid etter samlivsbrudd mellom ugifte foreldre, separasjon eller skilsmisse, kan det også ytes overgangsstønad. Det stilles krav til yrkesrettet aktivitet, jf. § 15-8 /nødvendig utdanning, jf. § 15-6 tredje ledd.
§ 15-6 første ledd, andre punktum – vilkår om uforskyldt ledighet
[Tilføyd 12/12, endret 9/13, 11/13]
Overgangsstønad kan i henhold til § 15-6 første ledd ikke gis dersom forsørgeren uten rimelig grunn har sluttet i arbeid i de siste seks månedene før vedkommende søker om overgangsstønad. Arbeidsdepartementet uttaler i Prop. 13 L (2012-2013) følgende:
«Departementet ønsker å innføre et prinsipp om at ledigheten må være uforskyldt for å få rett til overgangsstønad. Dette prinsippet bør gjelde som et vilkår for rett til overgangsstønad. Vilkåret innebærer at det ikke lenger skal være adgang til å avslutte et allerede etablert arbeidsforhold for å kunne motta overgangsstønad i stedet, med mindre søker hadde rimelig grunn. Det skal heller ikke være adgang til å avslutte et arbeidsforhold for å kunne finansiere utdanning med overgangsstønad i stedet for med vanlig studiefinansiering.»
Når det gjelder hva som skal anses som rimelig grunn for å avslutte et arbeidsforhold uttaler departementet:
«Derimot skal det anses som rimelig grunn å avslutte et arbeidsforhold som er lønnet under tariff eller sedvane. Å avslutte et arbeid som er til hinder for omsorgen for barnet, som for eksempel et arbeid som forutsetter lange fraværsperioder, lang reisevei eller overveiende nattarbeid, vil også kunne anses som rimelig grunn. Stønadsmottakeren bør fortsatt ha rett til å avslutte et arbeidsforhold for å gå over i et nytt arbeidsforhold. Stønadsmottakeren skal dessuten ha mulighet for å redusere arbeidstiden, jf. krav til omfanget av aktivitetsplikten i § 15-8.
Dersom omfanget av arbeidet har vært så lite at det bare i svært liten grad har bidratt til selvforsørgelse, skal det ikke ha betydning for retten til overgangsstønad at arbeidsforholdet avsluttes, uansett årsaken til at det ble avsluttet.»
Når det gjelder omfanget av arbeidsforholdet, jf ovenfor, er det lagt til grunn at det er en forutsetning for å avslå krav om stønad at det dreier seg om arbeid av et slikt omfang at vedkommende ville ha vært selvforsørget ved inntekten. Forarbeidene gir ikke nærmere anvisning på hvordan dette skal forstås. Arbeids- og velferdsdirektoratet har kommet til at det i denne vurderingen bør tas utgangspunkt i overgangsstønadens størrelse. Stønadsordningen forutsetter at den enslige moren/faren skal kunne forsørge seg og barna med en uredusert overgangsstønad i tillegg til barnetrygd og underholdsbidrag. Om forsørgeren ville ha hatt en inntekt lik full overgangsstønad dersom vedkommende ikke hadde sluttet i arbeid, må krav om overgangsstønad avslås med mindre vedkommende hadde annen rimelig grunn til å avslutte arbeidsforholdet. Ved vurderingen av om forsørgeren hadde slik inntekt beregnes en årlig forventet inntekt basert på inntekten for de tre siste månedene vedkommende var i arbeid (månedslønn ganger 12). Da det normalt ikke betales skatt av en uredusert overgangsstønad, benyttes netto lønn ved beregningen. NAV Forvaltning må i denne forbindelse se bort fra trekk i lønnen for eksempel på grunn av utlegg.
Det er bare arbeidsforhold som er avsluttet i de siste seks månedene før det søkes om overgangsstønad som får betydning for om krav om overgangsstønad skal avslås. Siden søknadstidspunktet er benyttet som skjæringspunkt, er bestemmelsen i realiteten en regel om seks måneders ventetid. Dersom den enslige moren eller faren venter i seks måneder etter arbeidsforholdet ble avsluttet før vedkommende søker om overgangsstønad, vil det kunne innvilges stønad. Det samme gjelder tilfeller hvor den enslige moren eller faren har fått avslag på søknaden på grunn av at vedkommende ikke var uforskyldt ledig. Disse vil kunne søke på nytt, og få innvilget overgangsstønad, når det har gått seks måneder siden arbeidsforholdet ble avsluttet. Frivillig permisjon må likestilles med å slutte i arbeid.
Vilkåret om uforskyldt ledighet gjelder bare ved søknader om nye stønadsperioder, dvs. førstegangssøknader etter § 15-6 andre ledd. Påfølgende søknader om nye perioder for nye barn skal også regnes som førstegangssøknader. Det samme gjelder søknader om overgangsstønad i omstillingstid etter § 15-6 femte ledd. Vilkåret om uforskyldt ledighet gjelder, som det fremgår av overskriften «Spesielt om ikrafttredelse av lovendringen» nedenfor, bare for søknader som er satt fram fra og med 1. januar 2013.
Ovennevnte innebærer at vilkåret om uforskyldt ledighet ikke gjelder ved senere søknader
Spesielt om ikrafttredelse av lovendringen
[Tilføyd 12/12]
Der er vedtatt Forskrift om overgangsordninger i forbindelse med endringer i folketrygdloven § 15-6 fra januar 2013
Vilkåret om at det ikke gis stønad til den som uten rimelig grunn har sagt opp sin stilling gjelder for den som fremsetter krav om overgangsstønad fra og med 1. januar 2013. Vilkåret gjelder likevel ikke enslig mor eller far som uten rimelig grunn avsluttet et arbeidsforhold i perioden 1. august – 31.desember 2012.
[Endret 12/12]
Overgangsstønad kan som hovedregel gis til enslig mor eller far som har barn under åtte år.
§ 15-6 Andre ledd – andre punktum – ordinær stønadsperiode
[Endret 12/12]
Overgangsstønad kan som hovedregel gis i inntil tre år i frem til det yngste barnet fyller åtte år.
Det er det yngste barnets alder som er avgjørende for om forsørgeren kan få overgangsstønad og for hvor lang tid stønad kan gis. Det yngste barnet må med andre ord være under åtte år for at det kan gis overgangsstønad, se likevel unntakene i femte til åttende ledd. Får forsørgeren et nytt barn mens vedkommende mottar stønad, kan det imidlertid ikke gis stønad i en ny periode på tre år, se kommentarene til tredje punktum nedenfor.
Det stilles ikke krav om at stønadsretten må foreligge sammenhengende.
Sosial- og helsedepartementet har i Ot.prp. nr. 8 (1996-97) uttalt:
"For å sikre stønadsmottakerne en viss fleksibilitet, foreslår departementet at det ikke skal være nødvendig å ta de tre ordinære stønadsårene sammenhengende. Departementet viser til at Stortinget ved sitt vedtak om at retten til overgangsstønad skal beholdes til det yngste barnet fyller åtte år, nettopp legger vekt på fleksibilitet.
Dette innebærer at en stønadsmottaker som for eksempel etter ett års stønadstid flytter sammen med barnefaren, har to års stønadstid igjen dersom paret etter en tid flytter fra hverandre og vilkårene for overgangsstønad ellers er oppfylt."
Spesielt om vedtak og oppfølging av forvaltningssaken i hovedperioden
[Tilføyd 12/14]
NAV Forvaltning skal fatte vedtak for tre år med forbehold om at vilkårene til enhver tid må være oppfylt. Dersom stønad ikke kan gis i tre år i det aktuelle tilfellet, fattes det vedtak for den resterende del av hovedperioden. NAV Forvaltning sender ut varsel og informasjon om yrkesrettet aktivitet når barnet er seks måneder. Skjema 15-08.01 vedlegges varselet. Stønadssaken revurderes når barnet er ett år.
Det må fattes nytt vedtak dersom grunnlaget for å gi stønaden endrer seg slik at forsørgeren til enhver tid vet på hvilket grunnlag stønaden mottas. Det vises også til rundskrivet til § 15-8 om oppfølging av stønadssaken under de enkelte punktene når forsørgeren har krav om yrkesrettet aktivitet.
Dersom enslig mor eller far med aktivitetskrav ikke lenger er i arbeid eller utdanning/ikke lenger har unntak fra aktivitetskravet, skal NAV Forvaltning orientere forsørgeren om at hun/han må stå tilmeldt NAV som reell arbeidssøker for å ha rett til overgangsstønad. Skjema 15-08.01 «Skjema for deg som er arbeidssøker og søker om overgangsstønad og stønad til barnetilsyn»
§ 15-6 Andre ledd – tredje punktum – ny stønadsperiode for et nytt barn
[Tilføyd 12/12, endret 9/13]
Overgangsstønad kan gis i til sammen tre år til enslig mor eller far som har barn under åtte år. Dersom det har vært gitt stønad i tilsammen tre år, kan ytterligere stønad bare innvilges inntil barnet får rett til barnehageplass etter barnehageloven § 12, som lyder slik:
§ 12a. Rett til plass i barnehage
Barn som fyller ett år senest innen utgangen av august det året det søkes om barnehageplass, har etter søknad rett til å få plass i barnehage fra august i samsvar med denne loven med forskrifter.
Barnehagelovens innretning medfører at barnet vil være mellom ett og to år når det får rett til barnehageplass. Det avgjørende er at barnet har rett til barnehageplass, uavhengig av om det faktisk er søkt om plass. Det er også uten betydning for retten til overgangsstønad om det rent faktisk blir etablert en tilsynsordning før retten etter barnehageloven § 12a inntrer.
I henhold til ordlyden i Barnehageloven har barnet rett til barnehageplass fra august, dvs. tidligst 1. august. Overgangsstønaden skal dermed stanses fra 1. september, jf. folketrygdloven § 22-12.
I henhold til Prop. 13 L (2012-2013) er bakgrunnen for den nye bestemmelsen i § 15-6 andre punktum å begrense varigheten av nye stønadsperioder når den enslige forsørgeren tidligere har mottatt stønad i tre år for et eldre barn. Begrensningen gjelder uavhengig av når forsørgeren faktisk mottok stønaden for det eldre barnet.
Arbeidsdepartementet uttaler i brev av 10. juli 2013 til Arbeids- og velferdsdirektoratet følgende:
«Det følger direkte av ordlyden i folketrygdloven § 15-6 andre ledd tredje punktum at denne varighetsbegrensningen kommer til anvendelse når søkeren tidligere har mottatt overgangsstønad i en full stønadsperiode på til sammen tre år. Alle har dermed rett til en treårsperiode med overgangsstønad, og ev. nye perioder utover dette begrenses til barnet har rett til barnehageplass.
Dersom en enslig mor eller far tidligere har mottatt overgangsstønad i mindre enn tre år, innvilges vedkommende overgangsstønad for ev. nye barn slik at tidligere periode med overgangsstønad pluss ny periode til sammen blir tre år. Når vedkommende så har mottatt overgangsstønad i en full periode på tre år, vil en ev. ny eller fortsatt stønadsperiode begrenses i tid inntil det nye barnet får rett til barnehageplass. Bestemmelsen skal ikke forstås slik at den åpner for å innvilge overgangsstønad i tre år for nye barn dersom søkeren tidligere har mottatt overgangsstønad i mindre enn tre år. En slik tolkning er i strid med lovens ordlyd og forarbeider.
Det er ikke er noen tidsbegrensning for begrensningen § 15-6 andre ledd tredje punktum. Begrensningen for nye perioder gjelder altså selv om det har gått mange år siden søkeren fikk overgangsstønad i en full stønadsperiode på til sammen tre år.
Eksempler:
Spesielt om ikrafttredelse av lovendringen
[Tilføyd 12/12]
Der er vedtatt Forskrift om overgangsordninger i forbindelse med endringer i folketrygdloven § 15-6 fra januar 2013
Begrensningen i varigheten av nye stønadsperioder, får virkning for stønadsperioder der krav om overgangsstønad fremsettes
fra og med 1. januar 2013. Enslig mor eller far som har satt frem krav før 1. januar 2013, har rett til overgangsstønad i
inntil tre år for det nye barnet.
Forskrift om stønadstid for overgangsstønad til en enslig mor eller far - § 1 første ledd - Tidsrom som regnes som stønadstid etter § 15-6 andre ledd
[Endret 12/12]
Enkelte forsørgere som er i inntektsgivende arbeid, tjener så mye at overgangsstønaden blir redusert til "0" på grunn av avkortingsreglene. Andre, som tjener mindre vil motta en redusert overgangsstønad, avhengig av inntekten.
Etter forskriftens første ledd skal alle tidsrom som en enslig mor eller far har fått utbetalt overgangsstønad for, regnes som stønadstid. Selv om det ikke blir utbetalt overgangsstønad, løper stønadstiden etter lovens § 15-6 andre ledd dersom det blir utbetalt andre løpende ytelser etter folketrygdloven kapittel 15.
Det er i Ot.prp. nr. 8 (1996-97) uttalt om dette:
"Det kan oppfattes som lite rimelig dersom den som tjener mye ikke skulle bruke opp stønadstiden, mens den som tjener noe mindre og får utbetalt en ubetydelig overgangsstønad ved siden av, bruker av den ordinære stønadstiden. Dersom forsørgeren mottar andre ytelser som enslig forsørger, for eksempel stønad til barnetilsyn, foreslår departementet at stønadstiden skal løpe også i tilfeller hvor overgangsstønaden reduseres til "0" pga. avkortingsbestemmelsene."
Det er således kun perioder hvor forsørgeren ikke mottar noen løpende ytelser etter kapittel 15 som ikke regnes som stønadstid. Dette gjelder også når forsørgeren har sagt fra seg retten til ytelser som enslig mor eller far fordi vedkommende f.eks. ønsker å "spare" på stønadstiden.
Eksempel:
Forsørgeren er blitt enslig forsørger ved barnets fødsel. Etter en stønadsperiode på ett år begynner vedkommende i arbeid. På grunn av høy inntekt blir overgangsstønaden redusert til 0. Barnets bestemor har tilsyn med barnet. Hun mottar ikke betaling for tilsynet. Forsørgeren mottar ingen ytelser etter kapittel 15.
Etter tre år i arbeid, blir forsørgeren arbeidsledig. Vedkommende kan da få stønad i "resten av tre-årsperioden", dvs. i to år.
Det må foreligge en rett til overgangsstønad for at tiden med annen stønad etter kapitel 15 skal regnes som stønadstid. Hvis forsørgeren ikke har rett til overgangsstønad etter § 15-6 annet ledd fordi aktivitetskravet ikke er oppfylt, men mottar stønad til barnetilsyn fordi hun er i en aktivitet under 50 prosent, skal ikke tiden med stønad til barnetilsyn regnes som stønadstid etter § 15-6 annet ledd.
Eksempel:
Forsørgeren arbeider deltid i en 20 prosent stilling. Hun fyller kravet for og tilstås stønad til barnetilsyn. Men aktivitetskravet er ikke oppfylt. Forsørgeren har ikke rett til overgangsstønad og «bruker» således ikke av stønadstiden etter § 15-6 annet ledd.
Det følger av dette at i tilfeller der forsørgeren ikke lenger har rett til overgangsstønad etter § 15-6 annet ledd, men fortsetter å motta stønad til barnetilsyn, skal ikke tiden med stønad til barnetilsyn regnes som stønadstid etter § 15-6 tredje ledd. Det må foreligge en rett til overgangsstønad for at tiden med annen stønad etter kapitel 15 skal regnes som stønadstid.
Eksempel:
Forsørgeren har arbeidet full tid uten å motta overgangsstønad. Hun har imidlertid mottatt stønad til barnetilsyn. Når perioden hun kunne ha fått overgangsstønad etter § 15-6 annet opphører, fortsetter hun å arbeide samtidig som hun mottar stønad til barnetilsyn i to år. Hun søker da om overgangsstønad, utdanningsstønad og fortsatt stønad til barnetilsyn fordi hun skal studere på fulltid. Fordi hun ikke hadde rett til overgangsstønad da hun mottok stønad til barnetilsyn, kan hun få stønad etter § 15-6 tredje ledd.
Spesielt om oppfølgingen av enslig mor eller far i NAV-kontoret
[Tilføyd 11/09, endret 12/11, 9/13, 12/14]
Så lenge barnet er under ett år stilles det ikke krav til yrkesrettet aktivitet for å ha rett til overgangsstønad i hovedperioden. Når det yngste barnet har fylt ett år, stilles det imidlertid krav om aktivitet for at overgangsstønad skal kunne gis, se kommentarene til § 15-8. Selv om det ikke er aktivitetskrav før barnet er fylt ett (tre) år, skal forsørgeren følges opp med tanke på arbeid og aktivitet. Avhengig av forsørgerens situasjon, bør eventuelt generell kartlegging og oppfølging starte allerede i første møte med bruker. Når NAV-kontoret får beskjed om kravet om overgangsstønad er avgjort og antatt stønadstid, må videre oppfølging vurderes på nytt. Brukeren må alltid informeres om sine rettigheter som enslig forsørger, spesielt mulighetene for stønad under utdanning og stønad til barnetilsyn. Det vises imidlertid til at brukeren ikke lenger uten videre kan slutte i arbeid for i stedet å motta overgangsstønad og utdanningsstønad, se omtale ovenfor under overskriften «§ 15-6 første ledd, andre punktum – vilkår om uforskyldt ledighet». Det er viktig å gjøre brukeren oppmerksom på at når vedkommende bare mottar stønad til barnetilsyn også bruker av stønadstiden for overgangsstønad.
Det er spesielt viktig å være oppmerksom på at enslig mor eller far med rett til overgangsstønad uten videre har rett til utdanningsstønad dersom vedkommende ikke har oppnådd yrkeskompetanse, se kommentarene til § 15-12. Da utdanningsstønad bare kan gis i perioder med rett til overgangsstønad, er det spesielt viktig at stønadsmottakeren så tidlig som mulig får informasjon og oppfølging slik at stønadsperioden kan utnyttes best mulig.
I tilfeller der stønadsperioden starter ved fødsel, anses det naturlig at forsørgeren er hjemme med barnet det første året. I tilfeller hvor aktivitetskravet inntrer når barnet fyller ett år, må oppfølging/planlegging likevel komme i gang rundt det tidspunktet barnet fyller ½ år . Innkalling med tanke på å planlegge aktivitet bør ta utgangspunkt i søknadsfrister for skoler og barnehager. Dersom barnet har fylt ett år når stønadsretten inntrer, må oppfølgingen starte umiddlebart. Det vises ellers til kommentarene til § 15-8 og at det er lagt til grunn at det i “startfasen” kan innfortolkes et visst slingringsmonn knyttet til at det vil kunne ta noe tid før planlagt aktivitet er i gang.
NAV-kontoret må derfor allerede når vedtak om overgangsstønad foreligger fastsette oppfølgingspunkter i Arena for informasjon og videre oppfølging. Det er etablert en egen rutine for å registrere forsørgeren i Arena uten at det genereres meldekort, se «Brukerveiledning – Oppfølging av enslige forsørgere i Arena». Det skal alltid settes et oppfølgingspunkt når barnet fyller ½ år, jf kravet til yrkesrettet aktivitet.
Selv om kravet om minst 50 prosent yrkesrettet aktivitet er oppfylt, må forsørgeren likevel følges opp med tanke på selvforsørgelse når stønadsperioden er over.
I saker hvor det ikke er krav til yrkesrettet aktivitet, får det ingen konsekvenser for retten til overgangsstønad dersom forsørgeren ikke ønsker å være i aktivitet. I saker med krav til yrkesrettet aktivitet, faller overgangsstønaden bort når aktivitetskravet ikke er oppfylt.
Enslig mor eller far som står tilmeldt NAV som reell arbeidssøker for å motta overgangsstønad og/eller stønad til barnetilsyn skal følges opp i NAV-kontoret tilsvarende som for dagpenger.
Det vises for øvrig til at enslig mor eller far også skal få tilbud om generell oppfølging i NAV avhengig av brukerens totale situasjon, og ikke kun ut i fra situasjonen som enslig forsørger.
Fra 2013 er det kommunale tiltaket Jobbsjansen innført. Målet er å øke sysselsettingen blant innvandrere som står langt fra arbeidsmarkedet, blant annet hjemmeværende innvandrerkvinner med overgangsstønad. Arbeidsdepartementet har besluttet at de som deltar i Jobbsjansen skal anses å fylle aktivitetskravet i folketrygdloven § 15-8. Departementet har da forutsatt at deltakelsen i Jobbsjansen er helårlig og på full tid.
En enslig mor eller far som er i en situasjon hvor deltagelse i kvalifiseringsprogrammet kan være aktuelt etter at retten til overgangsstønad er opphørt, bør følges opp på en måte som sikrer at eventuell deltagelse er avklart før retten til overgangsstønad faller bort. Det vises til kommentarene til § 15-6 fjerde ledd og muligheten for forlenget tid med overgangsstønad i seks måneder. Den som er ansvarlig for oppfølgingen av den enslige moren/faren må derfor i god tid før overgangsstønaden opphører avklare mulige rettigheter og hvilken bistand vedkommende vil ha behov for når retten til overgangsstønad faller bort – herunder om det er aktuelt med deltagelse på kvalifiseringsprogrammet. Selv om personer med rett til overgangsstønad etter folketrygdloven kapittel 15 i utgangspunktet ikke er i målgruppen for kvalifiseringsprogrammet, er ikke dette til hinder for at avklaring og søknadsprosess kan komme i gang før overgangsstønaden er endelig opphørt.
Rett til overgangsstønad før fødsel
[Endret 12/12 ]
Overgangsstønad kan gis i opptil to måneder før fødsel.
Bestemmelsen skal praktiseres slik at retten til stønad foreligger for den kalendermåned fødselen er ventet i henhold til dokumentasjon, og for måneden før denne.
Dersom utbetaling er iverksatt før fødsel, og fødselen finner sted senere enn forventet, er det lagt til grunn at for mye utbetalt stønad ikke kreves tilbake. Dersom utbetaling er iverksatt før fødsel, og fødselen finner sted tidligere enn forventet, skal stønaden etterbetales. Ved etterbetaling av stønad for tiden før fødselen, vil retten til stønad foreligge for måneden fødselen faktisk fant sted, og for måneden før denne.
Stønad før fødsel kommer i tillegg til tre års stønadstid etter fødsel, jf § 15-6 andre ledd andre setning. Dersom forsørgeren har mottatt stønad i tre år tidligere og får rett til stønad igjen på grunn av et nytt barn, jf § 15-6 andre ledd tredje setning, har vedkommende rett til stønad i to måneder før fødsel for det nye barnet.
§ 15-6 Tredje ledd første punktum - Utvidet stønadsrett under nødvendig utdanning
[Endret 12/12, 10/13, 12/14]
Stønadstiden kan utvides med to år frem til barnet fyller åtte år når forsørgeren er under nødvendig utdanning. Ved vurderingen av om utdanningen er nødvendig skal det ikke tas hensyn til om det er tilstått utdanningsstønad tidligere. Begrepet "nødvendig utdanning" er ellers som i § 15-12, dvs at utdanningen skal være hensiktsmessig og føre frem til selvforsørgelse. Dersom vedkommende har oppnådd yrkeskompetanse kan overgangsstønaden som hovedregel ikke forlenges.
Begrepet «nødvendig utdanning» i § 15-6 tredje ledd og i § 15-12 skal forstås likt. Dette går klart frem av forarbeidene til den siste endringen i § 15-6 tredje ledd hvor tidligere henvisning til § 15-12 ble tatt ut. Arbeidsdepartementet har i Ot.prp.nr. 9 (2000/2001) uttalt følgende:
«Etter lovens ordlyd er det et vilkår for rett til utvidet overgangsstønad i opptil to år at den enslige forsørgeren er under nødvendig utdanning og fyller vilkårene for utdanningsstønad etter § 15-12.
På denne bakgrunn kan det bli noe tilfeldig om det foreligger rett til utvidet overgangsstønad eller ikke. Hvorvidt den enslige forsørgeren har mottatt utdanningsstønad bør ikke være avgjørende for om vedkommende kan få forlenget perioden med overgangsstønad.
Departementet foreslår på denne bakgrunn at henvisningen i § 15-6 tredje ledd, om at vilkårene for rett til utdanningsstønad etter § 15-12 må være oppfylt, tas ut. Det foreslås at det i § 15-12 tredje ledd presiseres direkte hva som ligger i begrepet nødvendig utdanning. Dermed blir adgangen til å utvide stønadsperioden med opptil to år under nødvendig utdanning uavhengig av når man benytter seg av utdanningsstønaden som er begrenset til yrkesutdanning i opptil tre år. Utvidelsen av perioden for overgangsstønad med opptil to år blir fortsatt begrenset til nødvendig utdanning eller opplæring for å bli i stand til å forsørge seg selv ved eget arbeid. Det gis vanligvis ikke stønad etter at yrkeskompetanse er oppnådd.
Forslaget innebærer således ingen endret forståelse av begrepet «nødvendig utdanning».
Departementet ønsket med dette å forhindre at noen kan innrette seg bedre enn andre. Utvidelse av stønadsperioden kan gis uavhengig av om det er mottatt utdanningsstønad tidligere så fremt de øvrige vilkårene er tilstede.
Eksempel:
Forsørgeren har mottatt overgangsstønad og utdanningsstønad i til sammen tre år. Da hovedperioden med overgangsstønad opphører, har vedkommende fremdeles igjen ett år av sin fire-årige lærerutdanning. Vedkommende kan få utvidet perioden med overgangsstønad. Hun har imidlertid ikke rett til utdanningsstønad etter § 15-12.
Forsørgeren har mottatt overgangsstønad i til sammen tre år. Da hovedperioden med overgangsstønad opphører, starter hun i utdanning. Hun begynner på halvårig kurs som veterinærsekretær. Kurset er ikke offentlig godkjent og hun har ingen konkrete jobbtilbud. Etter § 15-12 anses ikke utdanningen for å være hensiktsmessig. Vedkommende kan da ikke få utvidet perioden med overgangsstønad.
Det stilles ikke krav om at stønadsperioden på to år under nødvendig utdanning tas fortløpende etter den ordinære stønadsperioden på tre år, jf. § 15-6 andre ledd.
Utdanningen må utgjøre minst halvparten av utdanning på full tid. Sosial- og helsedepartementet har i Ot.prp. nr. 8 (1996-97) uttalt følgende:
"For at utdanningen i praksis skal bedre stønadsmottakerens muligheter til å få arbeid, må utdanningen være av et visst omfang. Departementet foreslår derfor at den aktuelle utdanningstiden må utgjøre minst halvparten av vanlig fulltidsutdanning."
Spesielt om vedtak og oppfølgingen av stønadssaken i NAV Forvaltning
[Tilføyd 12/14]
Utvidet tid med overgangsstønad på grunn av nødvendig utdanning gis i utgangspunktet for ett skoleår om gangen, eventuelt for en kortere periode dersom utdanningen ikke følger skoleåret. Det vises imidlertid til det som er sagt nedenfor under omtale av forskriften om stønadstid om at forsørgeren kan velge å motta overgangsstønad i sommermånedene.
Forskrift om stønadstid for overgangsstønad til en enslig mor eller far - § 1 første og andre ledd - Tidsrom som regnes som stønadstid etter § 15-6 tredje ledd
[Endret 12/12]
Etter forskriftens § 1 første ledd skal alle tidsrom som en enslig mor eller far har fått utbetalt overgangsstønad for under nødvendig utdanning etter § 15-6 tredje ledd regnes som stønadstid. Selv om det ikke blir utbetalt overgangsstønad, løper stønadstiden etter tredje ledd dersom det blir utbetalt andre løpende ytelser etter folketrygdloven kapittel 15. Det er således kun i perioder hvor forsørgeren ikke mottar noen løpende ytelser etter kapittel 15 som ikke regnes som stønadstid.
Det må foreligge en rett til overgangsstønad for at tiden med annen stønad etter kapitel 15 skal regnes som stønadstid etter paragraf 15-6 tredje ledd. Hvis forsørgeren ikke har rett til overgangsstønad etter dette leddet fordi omfanget av utdanningen er under 50 prosent, men mottar stønad til barnetilsyn fordi hun er i utdanning skal ikke tiden med stønad til barnetilsyn regnes som stønadstid etter § 15-6 tredje ledd.
Eksempel:
Forsørgeren tar utdanning på deltid tilsvarende 20 prosent studiebelasting av full tid. Hun fyller kravet for og tilstås stønad til barnetilsyn. Men utdanningsomfanget er ikke oppfylt. Forsørgeren har ikke rett til overgangsstønad og «bruker» således ikke av stønadstiden etter § 15-6 tredje ledd.
Det følger av dette at i tilfeller der forsørgeren ikke lenger har rett til overgangsstønad etter § 15-6 annet ledd, men fortsetter å motta stønad til barnetilsyn, skal ikke tiden med stønad til barnetilsyn regnes som stønadstid etter § 15-6 tredje ledd. Det må foreligge en rett til overgangsstønad for at tiden med annen stønad etter kapitel 15 skal regnes som stønadstid.
Eksempel:
Forsørgeren har arbeidet full tid uten å motta overgangsstønad. Hun har imidlertid mottatt stønad til barnetilsyn. Når perioden hun kunne ha fått overgangsstønad etter § 15-6 annet opphører, fortsetter hun å arbeide samtidig som hun mottar stønad til barnetilsyn i to år. Hun søker da om overgangsstønad, utdanningsstønad og fortsatt stønad til barnetilsyn fordi hun skal studere på fulltid. Fordi hun ikke hadde rett til overgangsstønad da hun mottok stønad til barnetilsyn, kan hun få stønad etter § 15-6 tredje ledd.
Eksempel:
Forsørgeren er under nødvendig utdanning til sykepleier. Hun har ett barn på tre år. Hun ønsker ikke overgangsstønad på grunn av at hun har noe inntekt og et høyt underholdsbidrag. Hun får utbetalt utdanningsstønad og stønad til barnetilsyn.
I den perioden vedkommende får utbetalt løpende utdanningsstønad og/eller stønad til barnetilsyn regnes dette som stønadstid etter tredje ledd.
Etter forskriftens § 1 andre ledd kan overgangsstønad under nødvendig utdanning etter § 15-6 tredje ledd gis i opptil 24 måneder. Overgangsstønaden kan gis i sammenheng eller i flere atskilte tidsrom. Det er likevel en forutsetning at barnet er under åtte år, jf. lovens § 15-6 tredje ledd.
Det er lagt til grunn at stønadsmottakeren selv kan velge om hun/han vil motta overgangsstønad i sommerferien mellom to skoleår eller om hun/han vil "spare" overgangsstønaden til skolen begynner igjen. Samlet stønadstid etter dette leddet er uansett 24 måneder.
Dersom en forsørger er i utdanning og må søke opptak hvert skoleår, er det tilstrekkelig at vedkommende dokumenterer at hun/han har søkt skoleplass for neste skoleår og dokumenter etter hovedopptaket at vedkommende har kommet inn på utdanning. Dersom vedkommende ikke har kommet inn, stanses stønaden fra måneden etter.
Spesielt om endringen inntatt i forskriften § 1 første ledd andre setning
[Endret 12/12 ]
Forskriften § 1 første ledd fikk i 2009 en tilføyelse om at også tidsrom hvor forsørgeren har mottatt stønad uten at vilkårene var oppfylt, skal regnes som stønadstid i henhold til bestemmelsene i § 15-6.
Ovennevnte tilføyelse i forskriften § 1 første ledd andre punktum er opphevet ved forskrift fastsatt av Arbeidsdepartementet 13. november 2012, i kraft straks.
§ 15-6 Tredje ledd andre punktum - Utvidet stønadsrett under nødvendig utdanning for visse grupper enslige forsørgere
[Endret 11/09]
Undersøkelser har vist at særlig enkelte grupper enslige forsørgere har problemer med å fullføre påbegynt utdanning. Dette gjelder blant annet
For å gi disse gruppene større mulighet til å bli selvforsørget ved eget arbeid, kan det gis overgangsstønad under nødvendig utdanning i inntil tre år (i stedet for to).
Bestemmelsen er et alternativ til § 15-6 tredje ledd første punktum og det som er sagt under omtalen av første punktum gjelder således tilsvarende for andre punktum.
Forskriften om stønadstid er foreløpig ikke endret som følge av lovendringen. Inntil dette skjer, må det legges til grunn at det i slike tilfeller kan gis stønad i 36 måneder (i stedet for 24). Stønaden må på samme måte som for første punktum kunne gis sammenhengende eller i flere atskilte tidsrom.
[Endret 11/09]
§ 15-6 fjerde ledd første punktum - forlenget stønadstid ut skoleåret
[Endret 11/09, 11/11]
Stønad gitt etter andre og tredje ledd kan av ulike årsaker opphøre på et hvilket som helst tidspunkt i året. For en enslig mor eller far som er i utdanning, vil dette lett kunne medføre at retten til overgangsstønad opphører midt i et skoleår. For å forhindre at forsørgeren får problemer med å fullføre det aktuelle skoleåret, kan overgangsstønad gis til og med den måned skoleåret avsluttes.
Det er et vilkår for forlengelse av stønadstiden at den enslige moren eller faren er i nødvendig utdanning. Hvis det er gitt forlengelse av stønadstiden etter tredje ledd, vil denne vurderingen allerede foreligge i saken. NAV kan legge de samme kriterier til grunn også når det er snakk om forlengelse av stønadstiden i andre ledd, herunder kravet til minst 50 % utdanning.
Det er lagt til grunn at stønad gitt etter andre ledd bare kan forlenges dersom det ikke er aktuelt å utvide stønadstiden etter tredje ledd. Forlengelse av stønadstiden etter andre ledd vil derfor i praksis være begrenset til tilfeller hvor stønadstiden utløper på grunn av barnets alder.
De aller fleste utdanninger følger det ordinære skoleåret med oppstart om høsten og med avslutning i løpet av våren kalenderåret etter. Ett skoleår regnes som ti måneder, noe som vil medføre at stønadstiden kan forlenges i inntil ni måneder. Ved ordinære utdanningsløp anses skoleåret for å vare fra og med september til og med juni året etter.Det vises i denne forbindelse til at vedkommende må ha påbegynt utdanningen innenfor stønadsperioden i andre eller tredje ledd. Det er imidlertid uten betydning når utdanningen tar til eller avsluttes. Når det gjelder utdanninger som ikke følger det ordinære skoleåret eller er av lenger varighet enn ett skoleår, kan forlengelse også gis i inntil ni måneder. Når det gjelder utdanninger av kortere varighet enn et skoleår, kan forlengelse gis til og med den måned utdanningen avsluttes. Forlengelse kan imidlertid ikke gis ut over det tidspunktet hvor det avlegges eksamen eller avsluttende prøver for den del av utdanningen som ble påbegynt i hovedperioden i andre/tredje ledd.
Eksempel:
NN tar sykepleierutdanning. Det tredje skoleåret starter 15. august og avsluttes 16. juni året etter yngste barn fyller åtte år 5. august, slik at stønadstiden etter andre/tredje ledd opphører 1. september. Vilkårene om forlengelse er ikke tilstede, da stønadsretten falt bort i august
Eksempel:
NN tar sykepleierutdanning. Det tredje skoleåret starter 15. august og avsluttes 16. juni året etter.. Yngste barn fyller åtte år 5. september slik at stønadstiden i andre/tredje ledd opphører 1. oktober. Vilkårene om forlengelse er dermed til stede.
Eksempel:
NN tar hovedfag i psykologi. Vedkommende har planer om å ta eksamen våren 2012. Stønadstiden etter andre/tredje ledd opphører 1. oktober 2010. Forlengelse av stønadstiden kan gis frem til 1. juli 2011.
Eksempel:
NN tar førsteavdeling jus. Stønadstiden i andre/tredje ledd opphører 1. oktober 2011. Vedkommende har planer om å ta eksamen til jul 2011 og vil fortsette på andreavdeling etter nyttår. Forlengelse av stønadstiden kan bare gis frem til jul. Dersom hun ikke skulle bestå eksamen kan stønad gis også i vårsemesteret.
Når det gjelder utdanninger som ikke følger det ordinære skoleåret, vil det forekomme tilfeller hvor utdanningsperioden avbrytes av en lenger ferie. Selv om forlengelse av stønadstiden forutsetter sammenhengende stønadsrett, må det kunne godtas at stønad gis etter et slikt avbrudd. Da lovens ordlyd forutsetter at stønad skal gis til og med den måned skoleåret avsluttes, er det lagt til grunn at forsørgeren ikke kan velge å motta overgangsstønad i avbruddsperioden i stedet for i perioder vedkommende faktisk er i utdanning.
§ 15-6 fjerde ledd andre og tredje punktum - forlenget stønadstid i påvente av skolestart, arbeid eller barnetilsyn
[Endret 2/01, 6/02, 1/03, 4/06, 12/08, 11/11]
Stønadstiden kan forlenges i inntil seks måneder i påvente av skolestart, arbeid, barnetilsyn eller hvis forsørgeren er registrert som reell arbeidssøker. Stønadstiden kan også forlenges i inntil seks måneder i påvente av deltakelse i kvalifiseringsprogrammet. De øvrige vilkårene for forlengelse må være oppfylt.
Stønad i påvente av skolestart og arbeid kan bare gis dersom det foreligger et konkret tilbud om arbeid eller tilsagn om skoleplass. Tilsvarende forutsettes det at stønad i påvente av deltagelse i kvalifiseringsprogrammet er avklart før retten til overgangsstønad etter § 15-6 andre, eventuelt tredje ledd/fjerde ledd første punktum faller bort og at oppstart vil skje innen seks måneder.
Det er tilstrekkelig at arbeidet eller utdanningen utgjør minst halvparten av full tid. Det er også tilstrekkelig at vedkommende står tilmeldt arbeidsformidlingen som reell arbeidssøker til 50 % stilling. Det vises til at det ellers er tilstrekkelig med 50 % aktivitet for å oppfylle aktivitetskravet.
Den forlengede stønadsperioden kan bare gis i direkte tilknytning til en løpende stønadsperiode etter andre og tredje ledd og ikke som en separat stønadsperiode. Det vises til omtalen av § 15-6 fjerde ledd siste punktum når det gjelder kravet til umiddelbarhet. Det er ingen aldersgrense, slik at stønaden i praksis også kan gis til barnet er noe over åtte år.
Sosial- og helsedepartementet har i Ot.prp. nr. 8 (1996-97) uttalt:
"Departementet foreslår på denne bakgrunn at det gis adgang til å forlenge stønadstiden i slike situasjoner, som omtales nærmere nedenfor.
En del enslige forsørgere som er alene om omsorgen for barn fra barnet blir født eller fra kort tid etter fødselen, vil ellers kunne få problemer når stønadstiden på tre år utløper dersom de ikke tar eller trenger utdanning, ikke har et arbeidsforhold å gjenoppta og heller ikke får arbeid umiddelbart. Departementet foreslår derfor at enslige forsørgere gis mulighet til overgangsstønad i opptil seks ekstra måneder når vedkommende står tilmeldt arbeidsformidlingen som reell arbeidssøker fra det tidspunkt barnet fyller tre år. Forslaget innebærer at de som er enslige fra barnet ble født, kan få seks måneders ekstra stønadstid fra barnet fyller tre år.
Når det gjelder stønadsmottakere som har fått et konkret tilbud om arbeid, men hvor stønadstiden utløper før arbeidet kan tiltres, foreslås likeledes at det gis mulighet for opptil seks måneders ekstra stønadstid i påvente av at vedkommende kan tiltre arbeidet.
Etter endt utdanning kan den samlede stønadstiden (den ordinære stønadstiden på tre år og den forlengede stønadstiden på to år) være brukt opp. For at stønadsmottakeren ikke skal miste familiens inntektsgrunnlag i overgangsperioden mellom endt utdanning og inntektsgivende arbeid, kan det også være hensiktsmessig å forlenge stønadstiden noe, slik at vedkommende gis rimelig tid til å finne passende arbeid. Departementet foreslår derfor at stønadstiden også kan forlenges med opptil seks måneder etter endt utdanning når vedkommende står tilmeldt arbeidsformidlingen som reell arbeidssøker.
For stønadsmottakere som trenger utdanning (nødvendig utdanning) og som har fått tilsagn om skoleplass, foreslås likeledes at stønadstiden kan forlenges i opptil seks måneder i påvente av skolestart. Det foreslås at utdanningen må være nødvendig og kunne gi rett til utdanningsstønad........
I enkelte tilfelle må man regne med at arbeid og skolegang må utsettes i påvente av barnetilsyn. Trygdeetaten skal imidlertid på et tidlig tidspunkt i stønadsperioden informere om aktivitetskravene og mulighetene for barnetilsyn og stønad til det ................. Som regel bør derfor barnetilsynsordninger være etablert i god tid før den ordinære stønadstiden utløper. Når stønadsmottakeren har fått to ekstra stønadsår på grunn av nødvendig utdanning, vil det vanligvis allerede være etablert en ordning med barnetilsyn. Dersom stønadstiden er brukt opp og forsørgeren likevel ikke har klart å skaffe barnetilsyn, foreslår departementet at det skal være mulig å forlenge stønadstiden med opptil seks måneder også i påvente av barnetilsyn."
Det fremkommer videre i forarbeidene at forlenget stønadstid bare kan gis etter en særskilt vurdering, og at det spesielle forholdet som tilsier behov for forlengelse må dokumenteres.
Forlengelsen av stønadsperioden kan bare gis en gang. Hvis forsørgeren har fått forlenget stønadstiden med seks måneder etter de tre første årene, jf. andre ledd, kan det ikke gis forlenget stønadstid også etter nødvendig utdanning, jf. tredje ledd. Siden loven bruker uttrykket "opptil" er bestemmelsen forstått slik at dette gjelder selv om stønadstiden bare er forlenget med f.eks. tre måneder.
Spesielt om stønad etter § 15-6 fjerde ledd tredje punktum
[Endret 2/01, 1/03]
Det fremgår av det ovenstående at stønad i påvente av arbeid når vedkommende står tilmeldt NAV bare kan gis dersom forsørgeren kan godkjennes som reell arbeidssøker.
Dersom stønadsmottakeren allerede er tilmeldt NAV på deltid eller er i en deltidsjobb, og melder seg til NAV som reell arbeidssøker på fulltid, kan det ikke gis stønad etter § 15-6 fjerde ledd. Det vises til at det ellers er tilstrekkelig med 50 prosent aktivitet for å oppfylle aktivitetskravet.
Forlengelse av stønadstiden etter fjerde ledd skal bare gis i særlige tilfeller. I motsetning til i saker som kommer inn under § 15-8 er det derfor lagt til grunn at overgangsstønad ikke kan gis før det er klart at forsørgeren er reell arbeidssøker.
Dersom forsørgeren er reell arbeidssøker og stønaden iverksettes, skal saken følges opp på samme måte som i tilfeller hvor forsørgeren mottar overgangsstønad etter § 15-8 første ledd bokstav c. Se kommentarene til § 15-8. Det er lagt til grunn at det også i disse tilfellene kan utbetales stønad i den måneden forsørgeren varsles om at vedkommende ikke lenger er registrert som aktiv arbeidssøker. Det er videre lagt til grunn at det må godtas at forsørgeren takker nei til tilbud om arbeid/tiltak dersom vedkommende var forhindret fra å ta i mot tilbudet på grunn av sykdom eller manglende barnetilsynsordning. Hensikten bak bestemmelsene i fjerde ledd tilsier imidlertid at det bør stilles strenge krav til forsørgeren. Det er derfor lagt til grunn at stønaden ikke kan iverksettes igjen dersom den har vært stanset etter inaktiv periode. Stønaden skal videre stanses (ikke bare midlertidig) dersom forsørgeren takker nei til tilbud fra NAV uten at dette skyldes forhold som nevnt ovenfor. Vilkårene for forlengelse anses da ikke lenger oppfylt. § 15-6 fjerde ledd har ingen henvisninger til § 15-8. Det er derfor ikke aktuelt å fatte vedtak om å sette vilkår med eventuell påfølgende stans i en måned etter § 15-8 andre ledd.
"De første seks månedene"
[Tilføyd 6/02]
Dersom stønadsmottakeren har vært tilmeldt NAV sammenhengende seks måneder eller mer ved hovedperiodens utløp, kan det ikke gis stønad etter dette leddet. Dersom stønadsmottakeren har vært tilmeldt NAV sammenhengende mindre enn seks måneder ved hovedperiodens utløp, blir forlengelsen etter dette leddet tilsvarende forkortet.
Dersom stønadsmottakeren tidligere har vært tilmeldt NAV, men har hatt "gyldig" opphold fra tilmeldingen, for eksempel på grunn av arbeid eller utdanning, skal ikke denne tilmeldingen medtas i vurderingen.
Spesielt om kravet til umiddelbarhet i § 15-6 fjerde ledd siste punktum
[Tilføyd 4/06, endret 11/09]
Forlenget tid med overgangsstønad kan i henhold til forarbeidene bare gis i direkte tilknytning til en løpende stønadsperiode og ikke som en separat stønadsperiode. Kravet om direkte tilknytning anses oppfylt dersom vilkåret for forlengelse senest er oppfylt i løpet av måneden etter den kalendermåneden den ordinære stønadsperioden utløper. Trygderetten har i saker hvor det har vært aktuelt å forlenge stønaden på grunn av tilmelding som reell arbeidssøker (blant annet i ankesak 03/02720) lagt til grunn at stønad kan gis selv om forsørgeren melder seg som reell arbeidssøker i måneden etter den kalendermåneden den ordinære stønadsperioden løper ut. Tilsvarende må gjelde forlengelse i påvente av arbeid, skolestart og barnetilsynsordning. Forlengelsen skal allikevel ses i sammenheng med den ordinære stønadsperioden og tilfellet anses som et løpende stønadstilfelle, slik at stønaden utbetales uten opphold.
[Endret 11/09, 9/14]
Dersom forsørgeren er ute av stand til å forsørge seg selv ved eget arbeid fordi vedkommende er i en omstillingstid etter separasjon, skilsmisse eller samlivsbrudd, kan det ytes overgangsstønad selv om barnet har fylt åtte år. Ved separasjon/skilsmisse kan det gis stønad i omstillingstid uavhengig av om partene har felles barn. Alternativet "samlivsbrudd" gjelder samlivsbrudd mellom ugifte foreldre. I disse tilfellene kan det bare gis stønad hvis partene har felles barn, jf. ordlyden i femte ledd. Se også om dette nedenfor under overskriften «Kravet i § 15-6 femte ledd om at alternativet samlivsbrudd gjelder samlivsbrudd mellom ugifte foreldre».
Overgangsstønad kan gis i en omstillingsperiode på inntil to år før det yngste barnet fyller ti år. I det første året det gis stønad etter femte ledd stilles det krav til yrkesrettet aktivitet, jf. § 15-8. I det andre året det gis stønad etter femte ledd er det et krav at forsørgeren tar nødvendig utdanning, jf. § 15-6 tredje ledd.
Det er på samme måte som for tilfeller nevnt i § 15-6 tredje ledd andre punktum et behov for å gi enslig mor eller far i omstillingstid større mulighet til å bli selvforsørget. Det kan derfor gis overgangsstønad i opptil to år i stedet for ett år dersom forsørgeren benytter det siste året til nødvendig utdanning. Når det gjelder krav til utdanning og omfang vises det til det som er sagt under kommentarene til § 15-6 tredje ledd første punktum.
Enslig mor eller far som får overgangsstønad i en omstillingstid skal også følges opp med tanke på arbeid eller aktivitet. Det vises til punktet ”Spesielt om oppfølgingen av enslig mor eller far” under kommentarene til § 15-6 andre ledd – Stønadstid - hovedregel.
Bakgrunnen for regelen i § 15-6 femte ledd er å gi stønad i en omstillingstid dersom den enslige moren/faren blir separert (ev. skilsmisse/samlivsbrudd) på et tidspunkt hvor muligheten for stønad etter § 15 -6 andre ledd ikke lenger er til stede.
I praksis vil det imidlertid oppstå tilfeller hvor den enslige moren/faren tidligere har mottatt stønad etter § 15-6 andre ledd for deretter å bli enslig mor eller far på nytt etter separasjon, skilsmisse eller samlivsbrudd. Hvorvidt det kan gis stønad etter § 15-6 femte ledd vil da være avhengig av om og hvor lenge vedkommende har mottatt stønad etter § 15-6 andre ledd.
§ 15-6 andre ledd, tredje punktum , som begrenser varigheten av nye stønadsperioder når den enslige moren eller faren får nye barn, har medført ytterligere utfordringer når det gjelder forholdet mellom § 15-6 andre ledd og § 15-6 femte ledd. I fremstillingen nedenfor omtales derfor forholdet til omstillingstid og stønad etter § 15-6 andre ledd, andre punktum og tredje punktum hver for seg.
[Tilføyd 9/14]
[Tilføyd 9/14]
Dersom forsørgeren blir separert (ev. skilsmisse/samlivsbrudd) etter at barnet har fylt åtte år, har vedkommende rett til stønad i inntil to år etter § 15-6 femte ledd, jf. det som er sagt innledningsvis. For at de som blir separert(ev. skilsmisse/samlivsbrudd) i tiden før barnet fyller åtte år ikke skal få kortere stønadstid enn de som blir separert når barnet har fylt åtte år, kan det gis stønad etter andre ledd andre punktum og eventuelt femte ledd slik at vedkommende til sammen får stønad i to år.
Dersom forsørgeren blir separert (ev. skilsmisse/samlivsbrudd) når barnet fyller seks år eller tidligere, har vedkommende rett til stønad i minst to år etter andre ledd andre punktum frem til barnet fyller åtte år. Femte ledd kommer da ikke til anvendelse. Forsørgeren har i slike tilfeller rett til stønad i minst to år etter separasjonen (ev. skilsmisse/samlivsbrudd).
Dersom forsørgeren blir separert (ev. skilsmisse/samlivsbrudd) når barnet er mellom seks og åtte år, har vedkommende rett til stønad etter andre ledd andre punktum fram til barnet fyller åtte år. Det kan deretter gis stønad etter femte ledd slik at vedkommende til sammen får stønad i to år etter separasjonen (ev. skilsmisse/samlivsbrudd).
Eksempler:
Forsørgeren blir separert når barnet er
Tilfeller hvor den enslige moren eller faren har mottatt overgangsstønad etter § 15-6 andre ledd, andre punktum i en tidligere periode
[Tilføyd 11/11, endret 9/14]
Det vil oppstå tilfeller hvor den enslige moren eller faren har mottatt stønad etter § 15-6 andre ledd, andre punktum, for senere å bli enslig mor/far på nytt etter separasjon, skilsmisse eller samlivsbrudd.
Det kan i slike tilfeller ikke gis stønad etter § 15-6 femte ledd dersom vedkommende tidligere har mottatt stønad etter § 15-6 andre ledd, andre punktum i tre år. (Se nedenfor om tilfeller hvor forsørgeren har fått et nytt barn etter å ha mottatt stønad i tre år for eldre barn,)
Dersom forsørgeren har mottatt stønad i mindre enn tre år, kan det gis stønad etter § 15-6 andre ledd, andre punktum og eventuelt femte ledd dersom vedkommende blir separert (eventuelt etter samlivsbrudd).
Samlet stønadstid kan aldri overstige tre år.
Eksempler:
Forsørgeren har mottatt stønad i seks måneder etter andre ledd, andre punktum og blir separert når barnet er
Forsørgeren har mottatt stønad i ett år etter andre ledd, andre punktum og blir separert når barnet er
Forsørgeren har mottatt stønad i to år etter andre ledd, andre punktum og blir separert når barnet er
[Tilføyd 9/14]
Tilfeller hvor den enslige moren/faren ikke har mottatt stønad etter § 15-6 andre ledd, tredje punktum
[Tilføyd 9/14]
Dersom den enslige moren eller faren tidligere har mottatt stønad i tre år for eldre barn og senere blir enslig mor eller far etter separasjon, skilsmisse eller samlivsbrudd, kan det gis overgangsstønad dersom vedkommende har fått et nytt barn og ikke har mottatt stønad etter § 15-6 andre ledd tredje punktum for dette barnet.
Eksempler:
Forsørgeren har mottatt stønad i tre år etter § 15-6 andre ledd, andre punktum for eldre barn. Vedkommende har etter dette giftet seg og fått et nytt barn. Forsørgeren blir senere separert.
F orsørgeren blir separert før det nye barnet får rett til barnehageplass:
Forsørgeren blir separert etter at det nye barnet får rett til barnehageplass:
[Tilføyd 9/14]
Det vil oppstå tilfeller hvor den enslige moren eller faren har mottatt stønad etter § 15-6 andre ledd, andre punktum og § 15-6 tredje punktum, for senere å bli enslig mor/far på nytt etter separasjon, skilsmisse eller samlivsbrudd.
Det kan i slike tilfeller ikke gis stønad etter § 15-6 femte ledd dersom den enslige moren/faren tidligere har mottatt stønad i tre år etter § 15-6 andre ledd, andre punktum for eldre barn og deretter stønad etter § 15-6 andre ledd, tredje punktum frem til det nye barnet fikk rett til barnehageplass, med mindre vedkommende har fått et nytt barn.
Dersom forsørgeren har mottatt stønad etter § 15-6 andre ledd, tredje punktum, men ikke frem til det nye barnet fikk rett til barnehageplass, kan det gis stønad etter § 15-6 andre ledd, tredje punktum og eventuelt femte ledd dersom vedkommende senere blir separert (eventuelt skilsmisse/samlivsbrudd).
Eksempel:
Forsørgeren har mottatt stønad i tre år etter § 15-6 andre ledd, andre punktum for eldre barn og stønad for et nytt barn i seks måneder etter § 15-6 andre ledd, tredje punktum frem til vedkommende giftet seg. Forsørgeren blir separert etter at det nye barnet fikk rett til barnehageplass. Vedkommende har ikke fått flere barn.
Spesielt om forholdet mellom § 15-6 femte ledd, andre punktum og utvidet tid med overgangsstønad på grunn av nødvendig utdanning etter § 15-6 tredje ledd
[Tilføyd 9/14]
I ovennevnte tilfeller vil det være aktuelt å gi stønad etter § 15-6 femte ledd når barnet er lite (i noen tilfeller allerede fra det tidspunkt barnet får rett til barnehageplass). Den enslige moren eller faren vil da kunne ha rett til overgangsstønad under utdanning etter § 15-6 femte ledd, andre punktum, jf. eksemplene ovenfor og nedenfor. I tillegg vil vedkommende kunne ha rett til overgangsstønad under utdanning i inntil to år (i enkelte tilfeller inntil tre år) etter § 15-6 tredje ledd frem til barnet fyller åtte år. Hvorvidt det kan gis stønad etter § 15-6 tredje ledd vil også avhenge av om og eventuelt hvor lenge vedkommende tidligere har mottatt stønad etter denne bestemmelsen.
Kravet i § 15-6 femte ledd om at alternativet samlivsbrudd gjelder samlivsbrudd mellom ugifte foreldre
[Tilføyd 9/14]
Stønad etter § 15-6 andre ledd gis uavhengig av om det er samlivsbrudd mellom ugifte foreldre eller samlivsbrudd mellom to som ikke har barn sammen. Dersom den enslige moren eller faren har mistet retten til stønad fordi vedkommende har hatt samboer i minst 12 av de siste 18 månedene, gis det stønad etter § 15-6 andre ledd etter samlivsbrudd. Stønad etter § 15-6 femte ledd kan imidlertid bare gis etter samlivsbrudd mellom ugifte foreldre. Dersom det gis stønad etter § 15-6 andre ledd etter samlivsbrudd mellom personer uten felles barn, kan det imidlertid ikke «fylles opp» med stønad etter femte ledd.
Eksempler:
Den enslige moren eller faren har ikke tidligere mottatt stønad etter § 15-6 andre ledd. Vedkommende har levd i ekteskapslignende forhold med en annen enn barnets andre forelder.
S amlivsbrudd skjer når barnet er
Eksempel:
Den enslige moren har mottatt stønad i tre år etter § 15-6 andre ledd, andre punktum og i seks måneder etter § 15-6 andre ledd, tredje punktum for et nytt barn. Vedkommende har deretter levd i ekteskapslignende forhold med en annen enn barnas andre forelder.
Samlivsbruddet skjer etter at det nye barnet har fått rett til barnehageplass:
[Tilføyd 9/14]
Når det gjelder kravet til aktivitet, må dette vurderes avhengig av hvilket ledd i § 15-6 stønaden til enhver tid er gitt etter. Så lenge vedkommende mottar stønad etter § 15-6 andre ledd gjelder det ordinære aktivitetskravet i § 15-8. Det samme gjelder det første året vedkommende mottar stønad etter § 15-6 femte ledd. Dette innebærer at vilkåret i femte ledd om at det andre året må benyttes til utdanning, først inntrer i tilfeller hvor den enslige moren eller faren får stønad i mer enn ett år etter femte ledd.
Eksempler:
F orsørgeren har mottatt stønad i ett år etter andre ledd, andre punktum og blir separert når barnet er
Også i tilfeller hvor forsørgeren får stønad for et nytt barn etter § 15-6 femte ledd, eventuelt i kombinasjon med stønad etter § 15-6 andre ledd, tredje punktum må aktivitetskravet vurderes avhengig av hvilket ledd i § 15-6 stønaden til enhver tid er gitt etter. Det vises til eksemplene under overskriften «Forholdet mellom § 15-6 andre ledd tredje punktum og § 15-6 femte ledd».
Forsørgeren har ikke mottatt stønad etter § 15-6 andre ledd, tredje punktum og blir separert før det nye barnet får rett til barnehageplass:
Forsørgeren har ikke mottatt stønad etter § 15-6 andre ledd, tredje punktum og blir separert etter at det nye barnet får rett til barnehageplass:
Forsørgeren har mottatt stønad etter § 15-6 andre ledd, tredje punktum i seks måneder og blir separert etter at barnet fikk rett til barnehageplass:
§ 15-6 Sjette ledd - Forlenget stønadstid ved forbigående sykdom
[Endret 2/01, 6/02, 4/06]
Bestemmelsen slår fast at løpende overgangsstønad ikke faller bort før barnet fyller ti år dersom forsørgeren eller barnet har en forbigående sykdom som hindrer forsørgeren i å ta arbeid.
Bestemmelsen kan bare benyttes i direkte tilknytning til en allerede løpende stønadsperiode, slik at det blir en sammenhengende stønadsrett. Det må ved denne vurderingen legges til grunn de samme betraktninger som når det gjelder kravet til umiddelbarhet i § 15-6 fjerde ledd siste punktum, jf omtale ovenfor. Bestemmelsen kan bare benyttes hvis forsørgeren ikke har rett til overgangsstønad etter andre bestemmelser i § 15-6.
Retten til forlengelse av overgangsstønad på grunn av barns sykdom er ikke bare knyttet til yngste barn. Perioden med overgangsstønad kan også forlenges på grunn av sykdom hos eldre barn så lenge de er under ti år og overgangsstønaden allerede er innvilget.
Forbigående sykdom hos barn og forsørgeren må dokumenteres av lege.
Sosial- og helsedepartementet har i Ot.prp. nr. 8 (1996-97) uttalt om dette:
"Kortvarige sykdomsperioder, som for eksempel ved influensa skal ikke gi grunnlag for forlenget tid med overgangsstønad. I slike tilfeller er vanligvis ikke sykdommen til hinder for at forsørgeren kan ta seg arbeid.
At sykdommen er "forbigående", innebærer i trygderettslig forstand at den vanligvis ikke bør vare mer enn to år. Deretter vil mer naturlige trygdeytelser være attføringspenger, rehabiliteringspenger eller eventuelt uførepensjon for forsørgeren.............. For barnet vil hjelpestønad - eventuelt forhøyet hjelpestønad - være et aktuelt alternativ.
Prinsipielt sett bør ikke sykdom gjøres til et selvstendig grunnlag for å få overgangsstønad. Det vil for øvrig være komplisert å administrere en særordning med overgangsstønad ved forbigående sykdom som ikke er knyttet til en løpende stønadsperiode. Vilkårene for rett til overgangsstønad måtte i så fall vurderes ved siden av om det foreligger en forbigående sykdom."
Eksempler:
Forsørgeren har ett barn på fire år. Hun er tilmeldt arbeidsformidlingen som reell arbeidssøker. Vedkommende har hatt stønad i to år. Forsørgeren blir midlertidig syk og må avbryte tilmeldingen. Stønad gis fortsatt etter § 15-6 andre ledd, jf.§ 15-8 siste ledd. Når hovedperioden går ut, vurderes det om stønad kan gis etter § 15-6 sjette ledd.
Forsørgeren har ett barn på tre år. Hun mottar stønad etter § 15-6 tredje ledd i forbindelse med første året av i alt fireårig utdanning. Forsørgeren blir midlertidig syk og må avbryte utdanningen. Forlengelse kan gis etter § 15-6 sjette ledd.
Kravet om å være forhindret fra å være i arbeid / forsørgeren har inntekt.
[Tilføyd 6/02]
Lovens ordlyd og forarbeidene tilsier at forlengelse bare kan gis dersom den enslige moren eller faren har arbeid eller er forhindret fra å ta arbeid som planlagt. Lovens ordlyd eller forarbeidene gir ikke noe entydig svar på om forlengelse skal gis i tilfeller hvor forsørgeren har arbeidsinntekt eller mottar ytelser etter folketrygdens sykdomskapitler.
Ut fra administrative hensyn og med utgangspunkt i at formålet med bestemmelsen er å sikre inntekt ved forbigående sykdom, er det lagt til grunn at forlengelse skal gis uavhengig av aktuelt arbeidsforhold eller hvilke planer/muligheter vedkommende har med hensyn til å ta arbeid eller øke arbeidsinnsatsen. Forlengelse skal videre gis uavhengig av hvilken inntekt vedkommende har – såfremt det på forlengelsestidspunktet utbetales full eller redusert/samordnet overgangsstønad.
Lovens ordlyd "hindrer forsørgeren i å være i arbeid" må imidlertid få betydning når det gjelder sykdommens art og omfang. Forlengelse kan derfor bare gis dersom det er dokumentert at sykdommen er midlertidig, jf ovenfor og av en slik art at den er eller ville ha vært til hinder for arbeid.
Eksempel:
Forsørgeren har ett barn på seks år. Hun har en 100 % stilling. Ved hovedperiodens utløp har hun vært sykmeldt i ett halvt år. Hun mottar redusert overgangsstønad på grunn av lav inntekt. Det er dokumentert at sykdommen er forbigående. Stønad kan gis etter § 15-6 sjette ledd.
Forsørgeren har ett barn på seks år. Hun har i hele hovedperioden mottatt 100 % uførepensjon fra folketrygden. Ytelsene har vært noe lavere enn overgangsstønaden, slik at hun har mottatt redusert overgangsstønad med hjemmel i §15-8 siste ledd. Ved hovedperiodens utløp blir barnet forbigående sykt. Stønad kan gis etter § 15-6 sjette ledd.
[Endret 2/01, 3/14, 4/15]
Bestemmelsen slår fast at overgangsstønad kan gis frem til barnet fyller 18 år når den enslige moren eller faren har et barn som er særlig tilsynskrevende.
Det er uttalt i Ot.prp. nr. 8 (1996-97):
"I Velferdsmeldingen uttaler Regjeringen at en adgang til forlengelse bør videreføres ved at nye regler om aldersgrenser, stønadstid og aktivitetskrav ikke skal gjelde enslige forsørgere med særlig tilsynskrevende barn, funksjonshemmede/varig syke barn eller barn med store sosiale problemer.
Sosialkomiteens flertall understreker at det må være mulighet for forlenget tid med overgangsstønad der særlige forhold tilsier det. Det gjelder for eksempel der barnet er sterkt pleietrengende, funksjonshemmet/varig sykt eller med store sosiale problemer."
Bestemmelsen skal bare benyttes hvis forsørgeren ikke har rett til overgangsstønad etter andre bestemmelser i § 15-6. Det stilles ikke krav til sammenhengende stønadsrett.
Eksempler:
Det stilles strenge krav til årsakssammenheng mellom forsørgerens mulighet til selvforsørgelse og omsorgen for barn i disse tilfellene. Det er ikke tilstrekkelig at forsørgeren selv hevder at barnet er særlig tilsynskrevende. Dette må bekreftes. Det må fremgå av bekreftelsen i hvilken grad barnets tilsyns- og omsorgsbehov hindrer forsørgeren i å gå ut i arbeidslivet eller påvirker forsørgerens arbeidsmuligheter. Det er med andre ord tilsyn/omsorg ivaretatt av forsørgeren selv som danner grunnlag for stønad. Dersom behovet kan ivaretas ved tilsyn av andre enn forsørgeren, vil kravet til årsakssammenheng i utgangspunktet ikke være oppfylt. Dersom det ikke finnes tilfredsstillende tilbud i hjemkommunen er kravet til årsakssammenheng likevel oppfylt.
I motsetning til ved forlenget stønadstid ved forbigående sykdom, jf. § 15-6 sjette ledd, er det ikke lovfestet at det må fremlegges en legeerklæring. I tilfeller hvor det kan gis stønad etter § 15-6 syvende ledd, vil imidlertid barnets tilstand ofte være av en slik alvorlighetsgrad at det vil være naturlig at bekreftelse fortrinnsvis gis av lege, eventuelt psykolog. Det har også blitt godtatt bekreftelse fra PPT. Det er nærmere omtalt nedenfor hva som må bekreftes. Bekreftelsen skal ikke være en gjengivelse av forsørgerens oppfatning, men være basert på en faglig vurdering. Dersom bekreftelse er gitt av andre en lege/psykolog (for eksempel PPT, helsesøster osv.), må NAV på bakgrunn av sakens opplysninger vurdere om den bekreftelsen som fremlegges kan anses å være gitt av rett fagperson.
Spesielt om vedtak og oppfølging av forvaltningssaken
[Tilføyet 4/15]
Det følger av bestemmelsens ordlyd, at stønad kan gis inntil barnet fyller 18 år. Både barnets tilstand, omfang av tilsyn og andre forhold vil ofte endres over tid. Som hovedregel bør derfor stønad gis for en periode på ett år om gangen. Forsørgeren må i vedtaket gjøres oppmerksom på at stønaden gis frem til et gitt tidspunkt og at fortsatt stønad ut over dette avhenger av at hun/han henvender seg til NAV med ny dokumentasjon/nytt krav (ikke nødvendigvis på fastsatt kravskjema). Det bør i denne forbindelse henvises til etterbetalingsreglene i § 22-13.
Det kan unntaksvis gis stønad for en lengre periode enn ett år, dersom det kan legges til grunn at barnets tilstand og tilsynsbehov, samt øvrige forhold som har betydning for stønad etter denne bestemmelsen vil være uforandret denne perioden. Det kan ikke gis stønad for mer enn tre år om gangen. Det må fremgå av vedtaket hvilke opplysninger/forhold som er lagt til grunn og presiseres at forsørgeren plikter å melde fra dersom disse endres. I tilfeller hvor det gis stønad i mer enn ett år, bør rutinen være slik at forsørgeren tilskrives i god tid før vedtaket utløper og orienteres om at fortsatt stønad avhenger av at hun/han henvender seg til NAV med ny dokumentasjon/nytt krav (ikke nødvendigvis på fastsatt kravskjema). Det kan bør også i denne forbindelse henvises til etterbetalingsreglene i § 22-13.
Da § 15-6 syvende ledd ikke stiller noe krav til at den aktuelle tilstanden hos barnet skal være varig, se nedenfor, kan overgangsstønad også gis i kortere perioder.
Kravet om at barnet skal være særlig tilsynskrevende på grunn av funksjonshemning, sykdom eller store sosiale problemer
[Tilføyet 3/14, endret 4/15]
Det må bekreftes at det foreligger funksjonshemning, sykdom eller store sosiale problemer, og at det er sammenheng mellom dette og tilsyns-/omsorgsbehovet. Det må videre gis en beskrivelse av hva tilsynet/omsorgsbehovet i praksis innebærer. Hvilken diagnose barnet har er ikke avgjørende. Det er ikke nødvendig og heller ikke tilstrekkelig at det bekreftes at barnet har en bestemt diagnose. Det kan ikke overlates til NAV å vurdere hvilket tilsyns-/omsorgsbehov en diagnose innebærer. Forsørgerens egen oppfatning av behovet kan heller ikke tillegges vekt.
§ 15-6 syvende ledd stiller ikke noe krav til at den aktuelle tilstanden hos barnet skal være varig.
Dersom forsørgeren har flere barn, kan det ikke legges vekt på at det er flere mindre problemer i en søskenflokk, selv om dette kan være belastende for forsørgeren. Minst ett av barna må være særlig tilsynskrevende som nevnt ovenfor. En helhetlig vurdering av søskenflokken og familiesituasjonen ligger utenfor lovens ordlyd.
Kravet om at det er tilsyn/omsorg ivaretatt av forsørgeren selv som gir grunnlag for stønad
[Tilføyet 4/15]
Dersom tilsynet/omsorgen for barnet kan ivaretas i ordinære tilsynsordninger, eventuelt med ekstra tilrettelegging, så er ikke barnets tilstand til hinder for at forsørgeren er i arbeid. Det samme gjelder dersom tilsynet/omsorgen kan ivaretas i særskilte tilsynsordninger. Det vises imidlertid til det som er sagt under overskriften «Spesielt om tilfeller hvor barnet går på skole/har tilsynsordning» nedenfor. Bekreftelsen må derfor i tillegg til en vurdering av barnets tilstand inneholde en vurdering av om tilsynet/omsorgen må/bør ivaretas av forsørgeren selv. Tilsyn av barn kan i ytterste konsekvens alltid overlates til andre. Stønadsordningen til enslig mor eller far skal avhjelpe manglende bistand fra den andre av barnets foreldre. Enslige forsørgere bør derfor ikke i større grad enn det som er vanlig for andre foreldre måtte overlate tilsynet/omsorgen for barnet sitt til andre.
I tilfeller hvor det bekreftes at barnet er særlig tilsynskrevende, men ikke bekreftes at tilsynet/omsorgen må/bør ivaretas av forsørgeren selv, kan overgangsstønad bare gis dersom det ikke finnes tilfredsstillende tilsynstilbud i hjemkommunen. Det vil derfor være et vilkår for stønad at forsørgeren fremlegger en bekreftelse på at det ikke finnes et tilfredsstillende tilbud. Dersom det er bekreftet at barnet er særlig tilsynskrevende vil forsørgeren få stønad dersom det ikke finnes tilfredsstillende tilbud. I slike tilfeller kan stønad gis i påvente av at muligheten for tilsyn avklares. Det forutsettes at det dokumenteres at bruker har søkt eller på annen måte tatt skritt for å avklare muligheten for tilsyn.
[Tilføyet 3/14, endret 4/15]
Barnets behov for tilsyn og omsorg må være av en slik art at den påvirker forsørgerens arbeidsmuligheter. Ved denne vurderingen må det tas utgangspunkt i om barnets behov for tilsyn/omsorg er til hinder for forsørgerens mulighet for å ta arbeid i full stilling innenfor en normal arbeidsdag, normal arbeidsuke, med ordinære feriemuligheter og ordinær mulighet for fravær på grunn av sykt barn. Bekreftelsen må derfor omfatte hele døgnet, men spesielt i hvilken grad tilsyns-/omsorgsbehovet påvirker forsørgeren arbeidsmuligheter innenfor rammen av en vanlig arbeidsdag. Dersom barnet går på skole eller har en tilsynsordning, må det fremgå om barnet på grunn av sin tilstand stadig må være hjemme, må til behandling eller om forsørgeren må være tilgjengelig og i hvilken grad.
Dersom det på bakgrunn av legens beskrivelse må legges til grunn at forsørgeren er forhindret fra å kunne ta fulltids arbeid, kan overgangsstønad gis.
Spesielt om tilfeller hvor barnet går på skole/har tilsynsordning
[Endret 4/15]
Det vil ofte forekomme tilfeller hvor barnet går på skole eller har en tilsynsordning og i utgangspunktet er borte fra hjemmet i den ordinære arbeidstiden. I slike tilfeller må forsørgeren anses å være forhindret fra å ta arbeid dersom det er bekreftet at barnet stadig må være hjemme, at forsørgeren må være tilgjengelig og stadig blir tilkalt eller at barnet stadig må til behandling mv. Dersom slike forhold har en frekvens som gjør at forsørgeren vanskelig kan ta arbeid innenfor normale vilkår, må kravet til årsakssammenheng anses oppfylt.
Forsørgeren må også anses for å være forhindret fra å ta arbeid dersom barnet krever så mye tilsyn/omsorg ellers i døgnet at det ikke med rimelighet kan forventes at forsørgeren skal være i full jobb og dermed i realiteten være dobbeltarbeidende.
Det vil forekomme tilfeller hvor forsørgeren på bakgrunn av beskrivelsen kan ha tilgjengelig tid til å arbeide deltid. Som nevnt ovenfor må utgangspunktet være om forsørgeren kan ta arbeid innenfor en normal arbeidsdag. Deltidsarbeid alene vil ikke gi grunnlag for selvforsørgelse, spesielt ikke hvis vedkommende faktisk ikke har/får en deltidsjobb. Dersom forsørgeren faktisk er i arbeid, blir stønaden redusert, jf. nedenfor. Dersom forsørgeren ikke er i arbeid, er det ingen hjemmel for å avslå eller redusere stønaden med utgangspunkt i at omsorgen for barnet gir mulighet for deltidsarbeid.
Spesielt om tilfeller hvor forsørgeren er i utdanning eller arbeid
[Endret 4/15]
Dersom de nødvendige bekreftelser foreligger, kan overgangsstønad (eventuelt redusert) gis selv om forsørgeren er eller begynner i utdanning eller arbeid. Det legges til grunn at utdanning (også på full tid) lettere kan kombineres med omsorg for barn. Ved arbeid må det legges til grunn at det aktuelle ansettelsesforholdet er av en slik art at det lar seg kombinere med omsorgen for barnet. Dette behøver ikke å bety at omsorgen for barnet ikke påvirker forsørgerens arbeidsmuligheter generelt.
Selv om det ikke er særlig aktuelt, må ovennevnte i utgangspunktet også gjelde dersom det skulle forekomme tilfeller hvor forsørgeren arbeider full tid, men har så lav inntekt at det kommer overgangsstønad til utbetaling. Det vil være vanskelig å trekke en grense ved en lavere stillingsandel eller ved ulike typer arbeidsforhold. Det kan derfor gis redusert overgangsstønad også i slike tilfeller. 100 % stilling kan synes uforenlig med intensjonen bak bestemmelsen i § 15-6 syvende ledd, men også her må det legges til grunn at det aktuelle arbeidsforholdet lar seg kombinere med omsorgen for barnet. Det vises til tilsvarende fortolkning i § 15-6 sjette ledd.
Dersom beskrivelsen av tilsyns-/omsorgsbehovet fremstår som uforenlig med forsørgerens utdannings-/arbeidsforhold, vil det være naturlig å ta saken opp til ny vurdering med tanke på om forsørgeren (fortsatt) har rett til overgangsstønad. Det vises også til at barnet nødvendigvis må ha en tilsynsordning i slike tilfeller og at overgangsstønad da bare kan gis dersom forsørgeren likevel må anses å være forhindret fra å ta arbeid, jf. ovenfor.
Spesielt om tilfeller hvor forsørgeren selv er syk
Det kan gis overgangsstønad etter § 15-6 syvende ledd i tilfeller hvor også forsørgeren er syk. Tilsvarende som ved omsorg for små barn i § 15-6 andre ledd er det her aleneomsorg for særlig tilsynskrevende barn som gir grunnlag for stønad. Det må derfor ses bort fra at forsørgeren på grunn av egen sykdom likevel ikke kan ta arbeid. Dersom vedkommende mottar stønad på grunn av sykdom, vil overgangsstønaden bli redusert, jf. §§ 15-9 og 15-14.
[Endret 2/01]
Tidligere brukerkontakter kan etter dette leddet tilstås overgangsstønad for den tiden de har vært brukerkontakter. Bakgrunnen er at brukerkontaktene har anvendt sin stønadstid til å hjelpe andre enslige forsørgere. En stønadsmottaker som tidligere har vært brukerkontakt, kan således "få igjen" den tiden som vedkommende har vært brukerkontakt, begrenset opp til to år, dersom barnet er under ti år. Det er tilstrekkelig at vedkommende fyller de alminnelige kravene til yrkesrettet aktivitet etter § 15-8.
Det understrekes at kravet til yrkesrettet aktivitet ikke kan fylles ved å inneha rollen som brukerkontakt dersom overgangsstønad tilstås etter dette leddet.
Det er ikke krav til sammenhengende stønadsrett. Stønadsmottakeren kan være ute av stønadsordningen en periode for senere å kunne få overgangsstønad etter dette leddet.
Eksempler:
Forsørgeren blir separert når barnet er fem og et halvt år. Vedkommende er brukerkontakt fra barnet er seks år til det fyller åtte år. Stønaden opphører på grunn av bestemmelsen i § 15-6 andre ledd. Forsørgeren blir tilmeldt NAV som reell arbeidssøker når barnet er 8½ år. Vedkommende kan få overgangsstønad fram til barnet fyller ti år. Kan i tillegg eventuelt få stønad til barnetilsyn etter reglene i § 15-11.
Forsørgeren blir enslig mor ved at hun føder et barn. Året etter blir hun brukerkontakt. Etter to år slutter hun som brukerkontakt, samtidig opphører stønaden etter bestemmelsene i § 15-6 andre ledd. Samme år begynner hun på fire-årig lærerutdanning og fyller vilkårene for utdanningsstønad. Hun tilstås stønad etter § 15-6 tredje ledd. Når stønaden opphører etter dette leddet har hun fremdeles igjen to år av sin utdanning. Da hun tidligere har vært brukerkontakt i to år, kan hun få igjen denne perioden ved at stønad tilstås etter § 15-6 åttende ledd.
[Endret 2/01]
Det er gitt hjemmel for forskrifter om hvilke tidsrom som skal regnes som stønadstid og om sammenlegning av stønadstid. Sosial- og helsedepartementet har den 19. desember 1997 gitt "Forskrift om stønadstid for overgangsstønad til enslig mor eller